Όλα αυτά τα χρόνια ο κόσμος βρίσκεται σε μια δημοκρατική ύφεση, με περισσότερες χώρες κάθε χρόνο να καταπατούν, αντί να προστατεύουν, τα πολιτικά δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες
Ό,τι δεν με σκοτώνει με κάνει πιο δυνατό. Ο αφορισμός του Φρίντριχ Νίτσε με ενέπνεε πάντα ως ένα μεγάλο life hack υπέρ της αισιοδοξίας και κατά της απόγνωσης. Μπορεί να ισχύει και για τη δημοκρατία;
Για τους λάτρεις της ελευθερίας και της δημοκρατίας τα νέα ήταν ζοφερά για τουλάχιστον 18 χρόνια, σύμφωνα με το Freedom House. Όλα αυτά τα χρόνια ο κόσμος βρίσκεται σε μια δημοκρατική ύφεση, με περισσότερες χώρες κάθε χρόνο να καταπατούν, αντί να προστατεύουν, τα πολιτικά δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες.
Η πτωτική τάση φαίνεται να επιταχύνεται, όχι μόνο σε μέρη όπου γίνονται συχνά πραξικοπήματα όπως στην Αφρική αλλά και στη Δύση. Στην Ουγγαρία, ο Βίκτορ Όρμπαν, τα 14 χρόνια της δεύτερης θητείας του ως πρωθυπουργός, επιδόθηκε μεθοδικά στην άσκηση ελέγχων στα μέσα ενημέρωσης, τα δικαστήρια, τα πανεπιστήμια, το Κοινοβούλιο και τις επιχειρήσεις για να μετατρέψει τη χώρα σε μια απολυταρχία. Αυτό αποτέλεσε πρότυπο διακυβέρνησησης για τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος φαίνεται αποφασισμένος να προχωρήσει σε παρόμοιες δράσεις στη δεύτερη θητεία του ως Αμερικανός πρόεδρος.
Οι ισχυροί άνδρες έχουν πολλούς μιμητές, σε διαφορετικό βαθμό. Ο πρόεδρος της Νότιας Κορέας, Γιουν Σουκ Γεόλ, μόλις κατάφερε τον κατακερματισμό της εξουσίας. Ένας αντιδημοφιλής πολιτικός που (όπως ο Τραμπ) έχει χαρακτηρίσει την αντιπολίτευση ως «εσωτερικούς εχθρούς», επιχείρησε ένα de facto πραξικόπημα αυτή την εβδομάδα κηρύσσοντας στρατιωτικό νόμο. Ευτυχώς, το κοινοβούλιο, ο Τύπος και η χώρα ξεσηκώθηκαν εναντίον του και το πραξικόπημα τελείωσε μέσα σε λίγες ώρες.
Αλλού, οι δημοκρατίες που από καιρό θεωρούνταν σταθερές και ώριμες συνεχίζουν να υιοθετούν μια λαϊκίστικη αφήγηση, κάνοντάς τες να μοιάζουν με ανόητες παρωδίες. Συγχρόνως, οι κυβερνήσεις τόσο στη Γαλλία όσο και στη Γερμανία κατέρρευσαν πρόσφατα, ενώ προσπαθούσαν να εγκρίνουν έναν προϋπολογισμό με δυσοίωνες προοπτικές. Η γαλλική κυβέρνηση έχασε μια κοινοβουλευτική πρόταση δυσπιστίας αυτή την εβδομάδα, η γερμανική θα ακολουθήσει σε περισσότερο από μια εβδομάδα. Η δημοκρατία, μπορεί να φαίνεται στους κυνικούς ότι όχι μόνο δεν λύνει προβλήματα, αλλά μερικές φορές είναι η ίδια το πρόβλημα.
Μεταξύ των αιτιών για αυτή τη διάχυτη απογοήτευση, μία από τις πιο εμφανής αιτίες είναι η σκόπιμη παραπληροφόρηση που διαδίδεται από τους εχθρούς της δημοκρατίας, κυρίως από τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Τα τρολ και τα bots του έχουν προσπαθήσει να κατευθύνουν τους δυτικούς ψηφοφόρους καθώς πολλοί πολίτες έχουν παραδοθεί στον μηδενισμό, στη γραμμή που πλαισιώνει τη στρατηγική του Πούτιν, «τίποτα δεν είναι αληθινό και όλα είναι πιθανά».
Τόσο η Ρουμανία όσο και οι ΗΠΑ πιστεύουν, για παράδειγμα, ότι η ρωσική παρέμβαση βοήθησε έναν αφανή φιλορώσο και επικριτή του ΝΑΤΟ, τον Καλύν Γκεοργκέσκου να κερδίσει τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στη Ρουμανία, έχοντας πλέον πιθανότητες να κερδίσει και τον δεύτερο γύρο αυτό το Σαββατοκύριακο.
Άλλοι γυρίζουν την πλάτη τους στη δημοκρατία γιατί σπάνια φαίνεται να θεραπεύει τα μεγαλύτερα προβλήματα της ζωής, όπως είναι η ανισότητα και η επακόλουθη αποξένωση και απογοήτευση ολόκληρων τμημάτων των κοινωνιών. Εάν οι δημοκρατίες δεν μπορούν να διορθώσουν τις κραυγαλέες αδικίες, γιατί οι πολίτες να μην στραφούν στον τοπικό αυτοκράτορα;
Και μετά, φυσικά, υπάρχει αυτό το υποδόριο αλλά ισχυρό αίσθημα που οι Γάλλοι αποκαλούν «ennui», η ανία. Εάν ζούσατε πάντα σε μια δημοκρατία και εξακολουθείτε να μην σας αρέσει η ζωή σας, μπορεί να ελκύεστε από χαρισματικούς και ριζοσπαστικούς εξουσιαστές από απόλυτη πλήξη και απογοήτευση. Το ριάλιτι Τραμπ-Μασκ, για παράδειγμα, είναι πιο διασκεδαστικό από τον σημερινό Λευκό Οίκο.
Το θέμα μου είναι ότι η απαισιοδοξία είναι δελεαστική. Συχνά φαίνεται ότι η σύγχρονη δημοκρατία πεθαίνει αργά μπροστά στα μάτια μας, όπως ακριβώς η πρώτη δημοκρατία που έληξε άδοξα τον 5ο αιώνα π.Χ., όταν οι Αθηναίοι εγκατέλειψαν την αυτοδιοίκηση και παραχώρησαν την εξουσία στους Τριάκοντα Τυράννους, μια ομάδα φιλοσπαρτιάτών ολιγαρχών τους οποίους φαντάζομαι ως λάτρεις του Πούτιν.
Αλλά περιμένετε, υπάρχει ακόμα ο Νίτσε: Οι δημοκρατίες μας σίγουρα δοκιμάζονται και πλήττονται. Αλλά αν επιβιώσουν, μπορεί να βγουν ακόμα πιο δυνατές.
Ας ρίξουμε άλλη μια ματιά στη Νότια Κορέα. Οι ηλικιωμένοι πολίτες εξακολουθούν να έχουν σκληρά βιώματα από τις προηγούμενες εμπειρίες τους με τη δικτατορία και τον στρατιωτικό νόμο (τελευταία επιβολή το 1980) και όλοι οι Νοτιοκορεάτες είναι περήφανοι για τη δημοκρατία που έχουν οικοδομήσει από τότε. Ο Γιουν δεν το κατάλαβε. Όταν βγήκε στην τηλεόραση για να ανακοινώσει το πραξικόπημα του, κάτι έκανε κλικ και όλη η κοινωνία συσπειρώθηκε: όχι μόνο η αντιπολίτευση αλλά και το μεγαλύτερο μέρος της βάσης του Γιουν στο κοινοβούλιο, τον Τύπο και τον πληθυσμό. Το κοινό αίσθημα έθεσε βέτο. Ο Γιουν τώρα πιθανότατα θα παραπεμφθεί. Σε κάθε περίπτωση, το όνομα και η καριέρα του καταστρέφονται.
Αυτό το επεισόδιο μοιάζει με την υπόθεση Spiegel της Δυτικής Γερμανίας το 1962. Εκείνη την εποχή οι Αμερικανοί, οι Βρετανοί και οι Γάλλοι (δηλαδή οι Δυτικοί Σύμμαχοι από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που στήριζαν τη νεαρή Ομοσπονδιακή Δημοκρατία), και κυρίως οι ίδιοι οι Γερμανοί, εξακολουθούσαν να αμφιβάλλουν για το αν αυτή η γερμανική δημοκρατία, που διοικείται σε μεγάλο βαθμό από ανθρώπους που είχαν αφήσει τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης να αποτύχει και τον Αδόλφο Χίτλερ να ανέβει, ήταν αξιόπιστη και εύρωστη.
Τότε σε έναν συντηρητικό υπουργό Άμυνας δεν άρεσε ένα άρθρο στο περιοδικό Der Spiegel. Ενεργώντας με πατερναλιστικά και αυταρχικά ένστικτα παλαιότερης εποχής, διέταξε την κράτηση αρκετών δημοσιογράφων και την επιδρομή και την κατάληψη των γραφείων σύνταξης. Αλλά οι πολίτες της Δυτικής Γερμανίας είχε ξαναδεί αυτό το έργο και βγήκε αποφασιστικά στους δρόμους. Ο υπουργός Άμυνας αποπέμφθηκε, η κυβέρνηση υπέστη πλήγμα, η κατάρα της Βαϊμάρης άρθηκε και η δυτικογερμανική δημοκρατία έγινε πραγματική.
Παρόμοιοι αγώνες γίνονται σε πολλές δημοκρατίες στις μέρες μας. Για σχεδόν μια δεκαετία, ένα λαϊκίστικο και ακροδεξιό κόμμα στην Πολωνία μιμούνταν τον Όρμπαν της Ουγγαρίας και έδειχνε να τα καταφέρνει. Στη συνέχεια, όμως, οι Πολωνοί εκδίωξαν τους αυταρχικούς και έθεσαν τους δημοκράτες ξανά επικεφαλής. Η διελκυστίνδα δεν έχει τελειώσει, αλλά τώρα είναι ένας δίκαιος αγώνας. Το ίδιο ίσχυε και για το Ισραήλ προτού η συλλογική του ψυχή κατακλυστεί από την τρομοκρατική σφαγή της 7ης Οκτωβρίου 2023: Για το μεγαλύτερο μέρος εκείνου του έτους, οι Ισραηλινοί δημοκράτες ηγήθηκαν μιας προσπάθειας κατά της ακροδεξιάς κυβέρνησής τους να υπονομεύσει τη δικαστική ανεξαρτησία.
Το νόημα του αφορισμού του Νίτσε είναι ότι πρέπει να βλέπουμε τις προκλήσεις της ζωής ως αντιγόνα που προκαλούν μια ανοσολογική απόκριση. Αφαιρέστε όλα τα αντιγόνα και το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να ενεργοποιηθεί και να προκαλέσει αυτοάνοσα νοσήματα. στο πλαίσιο της δημοκρατίας. Θα το ονομάσω «ανία». Εάν το σύστημα αντιμετωπίσει μία φονική πρόκληση μπορεί να αποτύχει. Οι δοκιμασίες ωστόσο θα το συντηρήσουν και εν τέλει θα το αναζωογονήσουν.
Τι γίνεται όμως με την Αμερική; Οι διανοούμενοι προσπαθούν να καταλάβουν αν ο νόμος περί εξέγερσης «Insurrection Act», ας πούμε, μοιάζει ή όχι με τον στρατιωτικό νόμο της Νότιας Κορέας και αν ο Τραμπ θα μετατραπεί σε Γιουν. Η απάντηση είναι: Εάν ο Τραμπ εγκαταστήσει αρκετούς κολλητούς, θα μπορούσε.
Το πιο επίκαιρο ερώτημα είναι τότε πώς θα αντιδράσει το ανοσοποιητικό σύστημα της παλαιότερης συνεχούς δημοκρατίας. Οι συντηρητικοί – στα μέσα ενημέρωσης, στο Κογκρέσο και στο εκλογικό σώμα – θα ενωθούν με άλλους Αμερικανούς, ακόμη και αυτούς με τους οποίους διαφωνούν για να αντισταθούν; Θα ασκήσουν βέτο στο πραξικόπημα οι Ρεπουμπλικάνοι στη Γερουσία και τη Βουλή, το Fox News, θα μιμηθεί τα μέσα στη Νότια Κορέα;
Η αμερικανική δημοκρατία είναι η Βαϊμάρη ή η Δυτική Γερμανία; Είναι μια ανοιχτή ερώτηση. Το θετικό είναι, γιατί παραμένει ως το πιο πιθανό, ότι με τον καιρό η ελευθερία στις Ηνωμένες Πολιτείες, και κατ’ επέκταση στον κόσμο, αναδεικνύεται πιο δυνατή από ποτέ.
Ο Andreas Kluth είναι αρθρογράφος του Bloomberg Opinion και καλύπτει θέματα για την αμερικανική διπλωματία, την εθνική ασφάλεια και τη γεωπολιτική. Ήταν αρχισυντάκτης της Handelsblatt Global και συγγραφέας του Economist.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
[Πηγή:]www.skai.gr
