Μητσοτάκης: Παράθυρο για νέες παροχές – Τον Φεβρουάριο πιθανά νέα μέτρα

Ανοιχτό το ενδεχόμενο να υπάρξει ένα ακόμα «πακέτο» στήριξης προς την ελληνική κοινωνία, η οποία πλήττεται λόγω της ακρίβειας και των ανατιμήσεων σε βασικά προϊόντα, άφησε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε τη Δευτέρα.

Σύμφωνα με όσα δήλωσε ο πρωθυπουργός, τον Φεβρουάριο θα εκτιμηθεί η κατάσταση της οικονομίας και η προοπτική της και σύμφωνα με τον δημοσιονομικό χώρο που θα διαφαίνεται, θα ληφθούν οι όποιες αποφάσεις με το οικονομικό επιτελείο

Τα σημεία που επεσήμανε ο πρωθυπουργός και που εστίασε στη συνέντευξη Τύπου, ήταν η αντιμετώπιση της ακρίβειας και η αύξηση των μισθών. Δύο παράμετροι της πραγματικής οικονομίας, οι οποίοι καθορίζουν σε συντριπτικό ποσοστό την ευημερία και εν πολλοίς την ψυχολογία της κοινωνίας.

Η μεν ακρίβεια απαιτεί άμεσα μέτρα για την αντιμετωπίσή της και βρίσκεται σε συνάρτηση με πολλούς παράγοντες. Ήδη, όπως τόνισε, η κυβέρνηση έχει λάβει μία σειρά μέτρων, ώστε να συγκρατηθούν οι τιμές, κάτι που φαίνεται να αποδίδει στον τομέα της ενέργειας, ενώ η «μάχη» δίνεται και στον τομέα των τροφίμων.

Όσον αφορά στους μισθούς, ο στόχος της κυβέρνησης είναι να εστιάσει την επόμενη 4ετία, εφόσον ανανεώσει τη λαϊκή εντολή της, στην αύξηση των μισθών και στο γεφύρωμα των απολαβών στην Ελλάδα με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το μισθολογικό απαιτεί σχέδιο, οργανωμένες ενέργειες και στήριξη από την ανάπτυξη.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του κ.Μητσοτάκης: 

Γ. Οικονόμου: Αρχίζει η συνέντευξη Τύπου η οποία θα διαρκέσει ενενήντα λεπτά περίπου. Ξεκινάμε αμέσως, πρώτη ερώτηση ο κ. Καντέλης από το ΣΚΑΪ και ακολουθεί η κα Μοσχολιού από την εφημερίδα «Τα Νέα».

Γ. Καντέλης (ΣΚΑΪ): Καλό μεσημέρι. Θα ήθελα να σας ρωτήσω, κ. Πρόεδρε, σχετικά με την ακρίβεια. Είναι το ζήτημα το οποίο βασανίζει περισσότερο τα νοικοκυριά αυτή τη στιγμή. Από τη μία βλέπουμε ότι υπάρχει μία σταδιακή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, ωστόσο βλέπουμε να παραμένει υψηλός ο πληθωρισμός, ειδικά στα τρόφιμα, το οποίο αγγίζει κάθε οικογένεια. Και ήθελα να σας ρωτήσω, πρώτον πώς απαντάτε στις καταγγελίες της αντιπολίτευσης για αισχροκέρδεια σε αυτόν τον τομέα, ότι η κυβέρνηση δεν κάνει αρκετά πράγματα για να το αντιμετωπίσει κι αν θα περιμένουμε από σας κάποιο καινούριο μέτρο. Και το λέω αυτό, διότι και το πρωί ο κ. Σταϊκούρας, μιλώντας στο ΣΚΑΪ, είπε ότι δημιουργείται ένας δημοσιονομικός χώρος. Θα τον εκμεταλλευτείτε αυτόν και πώς;

Κυρ. Μητσοτάκης: Σας κοίταξε λίγο διαγώνια ο κ. Σταϊκούρας, νομίζω του αποδώσατε πράγματα τα οποία ακόμα δεν έχει πει. Πάντως σας ευχαριστώ για την ερώτηση γιατί πράγματι πιστεύω ότι το ζήτημα της ακρίβειας απασχολεί σήμερα περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο την ελληνική κοινωνία για λόγους απολύτως εύλογους, καθώς βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τη μεγαλύτερη έκρηξη πληθωρισμού που έχουμε δει, όχι μόνο ως χώρα, αλλά ως παγκόσμια οικονομία τα τελευταία 40 χρόνια. Αποτέλεσμα, πρωτίστως, της παράνομης εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και της εκτίναξης των τιμών των καυσίμων, πρωτίστως του φυσικού αερίου.

Θέλω να θυμίσω ότι είδαμε τιμές φυσικού αερίου οι οποίες ήταν και δεκαπλάσιες των τιμών που βλέπαμε πριν από δύο περίπου χρόνια. Κατά συνέπεια, η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα φαινόμενο το οποίο απαίτησε μία παρέμβαση σε επίπεδο κεντρικών τραπεζών από όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες και προφανώς η Ευρωζώνη δεν εξαιρείται από αυτήν την πολιτική.

Αυξήθηκαν, λοιπόν, τα επιτόκια προκειμένου να συγκρατηθεί ο πληθωρισμός και βέβαια όλες οι χώρες κατέφυγαν στις όποιες δυνατότητες τους έδιναν οι κρατικοί τους προϋπολογισμοί, προκειμένου να στηρίξουν πρωτίστως τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.

Θέλω να επισημάνω κατ’ αρχάς, κ. Καντέλη, ότι οι τιμές μπορεί ακόμα να είναι υψηλές όμως τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν μία αποκλιμάκωση του πληθωρισμού. Τον Δεκέμβριο είχαμε πληθωρισμό της τάξης του 7,2%, σημαντικά χαμηλότερος από το 9,2% που ήταν ο μέσος όρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όμως εξακολουθούμε και βλέπουμε έναν συστηματικά υψηλό πληθωρισμό στα τρόφιμα κι εκεί είναι λίγο χαμηλότερος από την Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι όμως αυτή τη στιγμή το πρώτο μας μέλημα.

Θέλω, επίσης, να θυμίσω ότι καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της εισαγόμενης πληθωριστικής κρίσης η κυβέρνηση απάντησε με μία σειρά μέτρων τα οποία στήριξαν το διαθέσιμο εισόδημα -δεν θα τα επαναλάβω όλα διότι ήταν πάρα πολλά. Μέτρα τα οποία μας επέτρεψαν να απενεργοποιήσουμε μια σειρά από πληθωριστικές «βόμβες», με σημαντικότερη αυτή που αφορούσε στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος.

Θέλω να θυμίσω ότι σήμερα όλα τα νοικοκυριά, κάθε μήνα που παίρνουν το λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος, βλέπουν τι θα πλήρωναν σε ρεύμα εάν δεν υπήρχε η σημαντική κρατική επιδότηση.

Έχει υπάρξει, επίσης, μία συγκράτηση στις τιμές των καυσίμων. Και το κύριό μας μέλημα, θα σας έλεγα σήμερα, αφορά τις τιμές στα σούπερ μάρκετ. Κι εκεί έχουν γίνει σημαντικά πράγματα.

Θέλω να θυμίσω ότι το «Καλάθι του Νοικοκυριού», το οποίο λοιδορήθηκε όταν το εισήγαγε η κυβέρνηση, είχε ως αποτέλεσμα την όχι ευκαταφρόνητη αποκλιμάκωση τιμών σε ένα σημαντικό αριθμό προϊόντων τα οποία συμμετέχουν στο «Καλάθι». Και μάλιστα ήταν τόσο επιτυχημένη αυτή η πολιτική που και άλλες χώρες, όπως πρόσφατα η Γαλλία, ανακοίνωσαν ότι εξετάζουν ένα αντίστοιχο μέτρο.

Ταυτόχρονα, από τον Φεβρουάριο θα τεθεί σε εφαρμογή και το «Market Pass». Όπως ξέρετε είναι μία σημαντική έκτακτη ενίσχυση η οποία έχει ως σκοπό να περιορίσει την επίπτωση του πληθωρισμού στις βασικές αγορές που κάνουν οι πολίτες στα σούπερ μάρκετ.

Θέλω να θυμίσω ότι το ποσό αυτό το οποίο έχει προϋπολογιστεί γύρω στα 600 εκατομμύρια, σημαντικό ποσό, θα προέλθει από την έκτακτη φορολόγηση των δύο ελληνικών διυλιστηρίων. Είναι, δηλαδή, μία πολιτική αναδιανομής η οποία ουσιαστικά παίρνει από τους πολύ λίγους, από δύο εν προκειμένω, και τελικά θα ωφελήσει πολλά εκατομμύρια συμπολίτες μας.

Με ρωτήσατε, τέλος, για την αισχροκέρδεια. Πράγματι, ξέρετε ότι ο έλεγχος στην αγορά δεν είναι μια απλή υπόθεση. Θέλω να θυμίσω όμως ότι για πρώτη φορά έχουμε νομοθετικά αλλά και ρυθμιστικά εργαλεία στη διάθεσή μας τα οποία μας επιτρέπουν να μπορούμε να επιχειρούμε να ελέγχουμε την αγορά πολύ πιο αποτελεσματικά από ό,τι κάναμε στο παρελθόν.

Και η ΔΙΜΕΑ, η οποία είχε ιδρυθεί μάλιστα πριν από την κρίση, με τον νόμο 4712/2020, είναι πια ένα εργαλείο το οποίο μας επιτρέπει να κάνουμε οριζόντιους ελέγχους με πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από ό,τι στο παρελθόν.

Τέλος, να θυμίσω ότι υπάρχει διάταξη για την καταπολέμηση της αισχροκέρδειας. Ήταν μια διάταξη η οποία για πρώτη φορά νομοθετήθηκε με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου στην διάρκεια του Covid και έχει παραμείνει σε ισχύ. Και αυτή εφαρμόζεται και τα πρόστιμα τα οποία επιβάλλονται, εφόσον εντοπιστούν παραβάτες, όπως γνωρίζετε είναι ιδιαιτέρως «τσουχτερά».

Τζ. Μοσχολιού (Τα Νέα): Καλησπέρα κ. Πρωθυπουργέ. Θα μου επιτρέψετε να επιμείνω λίγο στο θέμα της αισχροκέρδειας. Βλέπουμε ότι οι ανατιμήσεις είναι συνεχείς. Βλέπουμε, επίσης, σε είδη που ο πληθωρισμός επιβραδύνεται, η τιμή στο ράφι να παραμένει υψηλή ή και να αυξάνεται. Και επιπλέον έχουμε ενδείξεις και συγκεκριμένων ανησυχητικών φαινομένων. «Τα Νέα» πρόσφατα είχαν μάλιστα ένα αποκαλυπτικό ρεπορτάζ που έδειχνε διάφορα κόλπα με τις τιμές, με μειώσεις στις ποσότητες στις συσκευασίες στα ράφια. Οι καταναλωτές αναρωτιούνται μήπως τελικά βρίσκονται να πληρώνουν όχι απλώς το αυξημένο κόστος παραγωγής αλλά και λίγο κάτι παραπάνω. Και εδώ υπάρχει ένα ερώτημα λίγο πιο συγκεκριμένο: αν υπάρχει δυνατότητα διαπίστωσης και τιμωρίας τέτοιων φαινομένων.
Αναφερθήκατε ήδη σε νομοθετικά εργαλεία. Εγώ θα ήθελα να ρωτήσω αν έχετε εντοπίσει ήδη τέτοια φαινόμενα, τι μέτρα έχετε λάβει και κυρίως αν σκοπεύετε να κάνετε και κάτι παραπάνω, πρακτικά, σε αυτή την κατεύθυνση. Ευχαριστώ.

Κυρ. Μητσοτάκης: Δεν είμαι αφελής, κα. Μοσχολιού. Ξέρω ότι πάντα στην αγορά θα υπάρχουν περιπτώσεις επιχειρηματιών, επιχειρήσεων, που θα προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν αυτή την κρίση προκειμένου να βγάλουν περισσότερα χρήματα εις βάρος των καταναλωτών.

Όμως θέλω να τονίσω πόσο σημαντική ήταν η παρέμβαση του «Καλαθιού του Νοικοκυριού». Όχι μόνο γιατί οδήγησε σε μια συγκράτηση και συχνά σε μια μείωση των τιμών, αλλά κυρίως διότι προσέφερε πολύ μεγαλύτερη διαφάνεια και συγκρισιμότητα σε τιμές για μια σειρά από προϊόντα τα οποία είναι βασικά και που στο παρελθόν δεν ήταν και πολύ εύκολο να συγκρίνει κανείς τιμές, ποσότητες, προσφορές. Αυτό πια, με το «Καλάθι του Νοικοκυριού», είναι πολύ πιο εύκολο να γίνει.

Και πρέπει να σας πω ότι και οι καταναλωτές οι ίδιοι είναι πολύ πιο ευαισθητοποιημένοι. Είναι λογικό αυτό και αναμενόμενο, όταν υπάρχει μια οικονομική δυσκολία, όταν υπάρχει ένα φαινόμενο πληθωρισμού, οι ίδιοι οι καταναλωτές να αναζητούν το καλύτερο προϊόν, να εξετάζουν, να βλέπουν τιμή ανά συσκευασία και ενδεχομένως να επιδίδονται σε μια έρευνα αγοράς που δεν θα την έκαναν σε κανονικές συνθήκες, όταν οι τιμές είναι πιο σταθερές.

Από εκεί και πέρα θα επαναλάβω αυτό το οποίο σας είπα και πριν: έχουμε ελεγκτικούς μηχανισμούς. Εξαντλούμε τις δυνατότητες μας για να εντοπίσουμε φαινόμενα αισχροκέρδειας. Εκτιμώ ότι θα δούμε και περαιτέρω αποκλιμάκωση, συνολικά του πληθωρισμού, που θα συμπαρασύρει και τις τιμές στο ράφι τους επόμενους μήνες, εφόσον δεν έχουμε κάποιες δυσάρεστες εκπλήξεις με τις τιμές ενέργειας. Και πιστεύω, αν έπρεπε να κάνω μια εκτίμηση, ότι τα χειρότερα ως προς τις τιμές στο ράφι, ως προς την αύξηση των τιμών, πιστεύω ότι τα έχουμε δει.

Από εκεί και πέρα, η κατεύθυνση την οποία έχω δώσει και στο αρμόδιο Υπουργείο, ως προς το κομμάτι των ελέγχων, είναι να είναι εξαντλητικοί. Δεν έχουμε πρόθεση να χαριστούμε σε κανέναν, ούτε να επιτρέψουμε σε κανέναν να κερδοσκοπήσει πάνω σε μία μεγάλη κρίση, η οποία σίγουρα έχει συμπαρασύρει τις τιμές των πρώτων υλών. Δεν πρέπει όμως αυτό να είναι αφορμή για αυξήσεις οι οποίες να μην δικαιολογούνται.

Και επαναλαμβάνω: διάταξη περί αισχροκέρδειας υπάρχει. Είναι μία αυστηρή διάταξη, είναι μία διάταξη η οποία υπό κανονικές συνθήκες σε μία ελεύθερη αγορά δεν θα χρειαζόταν, πλην όμως τώρα που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μία απότομη «έκρηξη» των τιμών, θεωρώ ότι είναι απαραίτητο όχι μόνο να παραμείνει σε ισχύ αλλά να εφαρμοστεί και με τη μέγιστη δυνατή αυστηρότητα.

Ν. Αρμένης (MEGA και Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων): Κύριε Πρόεδρε, πριν τις εκλογές του 2019 είχατε υποσχεθεί ότι θα μειώσετε τους φόρους και όντως το κάνατε. Ωστόσο, αυτές οι μειώσεις αφορούσαν τους άμεσους φόρους, όχι τους έμμεσους. Γιατί; Αν ο λαός σας δώσει εντολή για μια δεύτερη τετραετία, θα δούμε μειώσεις και στους έμμεσους φόρους, που παραμένουν ακόμα υψηλοί στην Ελλάδα;

Κυρ. Μητσοτάκης: Κατ’ αρχάς, χαίρομαι που αναγνωρίζετε το γεγονός ότι η Κυβέρνηση ήταν απολύτως συνεπής ως προς τις προεκλογικές δεσμεύσεις της για τη μείωση των φόρων.

Πράγματι, τώρα που μπορούμε πια να κάνουμε έναν συνολικό απολογισμό τετραετίας, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι μειώσαμε όλους τους φόρους για τους οποίους είχαμε δεσμευτεί ότι θα μειώσουμε.

Κάποιους τους μειώσαμε και περισσότερο από αυτό το οποίο είχαμε πει. Αναφέρω ενδεικτικά τον ΕΝΦΙΑ, είχαμε πει προεκλογικά ότι θα τον μειώναμε 30%, τον μειώσαμε τελικά μεσοσταθμικά γύρω στο 35%.

Προσθέσαμε (στις μειώσεις) κάποιους φόρους στους οποίους δεν είχαμε αναφερθεί στο προεκλογικό μας πρόγραμμα, όπως η κατάργηση, ουσιαστικά, της φορολογίας για τις γονικές παροχές και περιουσίες μέχρι 800.000 ευρώ. Από εκεί και πέρα μειώσαμε συνολικά τη φορολόγηση και στο κεφάλαιο, στις επιχειρήσεις από το 28% στο 22%, στα μερίσματα από το 10% στο 5%, ελάχιστος συντελεστής, όπως είχαμε δεσμευτεί, 9%.

Σημαντική μείωση βέβαια, μην το ξεχνάμε αυτό, και στις εισφορές των εργαζομένων και των εργοδοτών: 4,4%. Μία σημαντική παρέμβαση η οποία καθιστά συνολικά την εργασία στη χώρα μας πιο ανταγωνιστική.

Και βέβαια να θυμίσω, μιας και μου αναφέρατε τους έμμεσους φόρους, ότι υπήρχαν μειώσεις και στους έμμεσους φόρους. Ενδεικτικά αναφέρω μειώσεις στις μεταφορές, στην εστίαση, στα γυμναστήρια. Όλα αυτά είχαν ένα δημοσιονομικό αποτύπωμα το οποίο ξεπερνά τα 500 εκατομμύρια ευρώ. Σημαντικές μειώσεις φόρων που αφορούν τους αγρότες μας: λιπάσματα, ζωοτροφές. Αυτές είναι παρεμβάσεις οι οποίες δεν είναι αμελητέες και οι οποίες μας βοήθησαν με κάποιον τρόπο να συγκρατήσουμε τις τιμές και να βοηθήσουμε την ανταγωνιστικότητα του πρωτογενούς μας τομέα.

Άρα, αν έπρεπε να κάνω μία συνολική επισκόπηση, θα σας έλεγα ότι όταν έλεγα προεκλογικά ότι «ο κ. Τσίπρας είχε αφανίσει την ελληνική κοινωνία και πρωτίστως την μεσαία τάξη και εμείς θα επιστρέψουμε στη μεσαία τάξη αυτά τα οποία τους πήρε ο κ. Τσίπρας», ότι ήμασταν απολύτως συνεπείς σε αυτή μας τη δέσμευση.

Από εκεί και πέρα, η αποκλιμάκωση των έμμεσων φόρων για την επόμενη τετραετία, εφόσον μας εμπιστευθεί ο ελληνικός λαός, θα μπορεί να συζητηθεί στα πλαίσια των δημοσιονομικών περιορισμών και των δυνατοτήτων του προϋπολογισμού, βάσει του σχεδίου που θα έχουμε για την επόμενη τετραετία.

Δεν θέλω σήμερα να μιλήσω αναλυτικά για τις δεσμεύσεις μας για την επόμενη τετραετία. Θα έχουμε, εξάλλου, χρόνο καθώς πλησιάζουμε σιγά-σιγά προς την προεκλογική περίοδο να είμαστε πιο συγκεκριμένοι σε αυτά τα οποία θα πούμε για την επόμενη τετραετία.

Θα ήθελα όμως, καταληκτικά, να τονίσω ότι όλες οι μειώσεις φόρων τις οποίες νομοθετήσαμε και δρομολογήσαμε ήταν μειώσεις οι οποίες σεβάστηκαν την ανάγκη της χώρας για δημοσιονομική πειθαρχία.

Ουδέποτε διακινδυνεύσαμε το δρόμο τον οποίον έχουμε χαράξει για τη σταδιακή μείωση των πρωτογενών ελλειμμάτων, για να έχουμε πια σήμερα τη δυνατότητα να έχουμε φτάσει στο σημείο να είμαστε σίγουροι ότι τον επόμενο χρόνο θα έχουμε πρωτογενές πλεόνασμα.

Τέλος, θα επαναλάβω ακόμα μία φορά ότι η προσωρινή μείωση των έμμεσων φόρων για να αντιμετωπιστούν προβλήματα όπως η «έκρηξη» της ακρίβειας, προσωπικά δεν με βρίσκει σύμφωνο. Διότι πολύ συχνά βλέπουμε σε χώρες που ακολούθησαν μία τέτοια πολιτική ότι και στερήθηκαν έσοδα από τα δημόσια ταμεία και τελικά η μείωση των έμμεσων φόρων δεν έφτασε στον τελικό καταναλωτή. Διότι πολύ απλά χάθηκε κάπου στην αλυσίδα της παραγωγής.

Άρα, εάν πρόκειται να κάνουμε κάποια στιγμή μείωση έμμεσων φόρων, κάτι το οποίο το θεωρώ πιθανό στη διάρκεια της δεύτερης τετραετίας, να είστε απολύτως σίγουρες και σίγουροι ότι αυτή θα έχει μόνιμα χαρακτηριστικά. Αλλά θα είναι μία μείωση η οποία σε καμία περίπτωση δεν θα διακινδυνεύει τη δημοσιονομική σταθερότητα της χώρας.

Γρ. Τζιοβάρας (Πρώτο Θέμα): Κύριε Πρόεδρε, καθώς μπαίνουμε στην τελική ευθεία προς τις κάλπες, συνεργάτες σας επαναλαμβάνουν όλο και πιο συχνά ότι η προηγούμενη τετραετία ήταν η τετραετία της μείωσης των φόρων -αναφερθήκατε κι εσείς μόλις σε αυτό- κι ότι η επόμενη τετραετία θα είναι η τετραετία της αύξησης των εισοδημάτων και της ανόδου των μισθών. Αναρωτιέμαι -κι αυτό είναι το ερώτημά μου- πώς μπορεί να προσδοκά κανείς αύξηση των μισθών όταν στη χώρα δεν ισχύουν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις και βεβαίως εσείς δεν συμφωνείτε με την αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή. Αρκεί, θα αναρωτηθεί κάποιος, μια δική σας παρότρυνση προς τους εργοδότες να είναι πιο γενναιόδωροι;
Και θέλω επίσης ένα δεύτερο ερώτημα, απολύτως συναφές σε σχέση με τον κατώτατο μισθό: αν η αύξηση που θα δοθεί, η επικείμενη, θα είναι σε ύψος που να καλύπτει τις απώλειες που είχαν οι πολίτες την προηγούμενη περίοδο.
Και δεν θα αποφύγω και τον πειρασμό, μιας και έχουμε επιτάχυνση του χρόνου εφαρμογής του κατώτατου μισθού από την 1η Απριλίου αντί για την 1η Μαΐου, να σας ρωτήσω αν αυτό προδίδει και τον χρόνο που θα κάνετε τις εκλογές.

Κυρ. Μητσοτάκης: Μου κάνατε τρία ερωτήματα σε ένα, κ. Τζιοβάρα, οπότε θα προσπαθήσω να είμαι σύντομος.

Η απάντηση στο τρίτο σας ερώτημα είναι πως όχι. Η 1η Απριλίου είναι μια απολύτως εύλογη ημερομηνία για την αύξηση του κατώτατου μισθού για τον απλούστατο λόγο ότι τότε ουσιαστικά ξεκινάει η τουριστική περίοδος, πρώτο μήνα του δεύτερου τριμήνου του έτους.

Και επειδή πάρα πολλοί εργαζόμενοι στον τουρισμό αμείβονται με τον κατώτατο μισθό, είναι σωστό η αύξηση του κατώτατου μισθού να αφορά όλη ουσιαστικά την τουριστική περίοδο. Άρα να έχει νομοθετηθεί από 1ης Απριλίου και να αφορά και τις αποδοχές του Απριλίου. Αυτό ως προς το ερώτημά σας για το αν συνδέεται καθ’ οιονδήποτε τρόπο αυτή η επιλογή μας με τον χρόνο των εκλογών.

Από εκεί και πέρα, η αύξηση των μισθών, κ. Τζιοβάρα, έχει πρωτίστως να κάνει με την βελτίωση της παραγωγικότητας της ελληνικής οικονομίας.  Όσο η οικονομία μας γίνεται πιο ανταγωνιστική, πιο εξωστρεφής, όσο παράγει περισσότερο προστιθέμενο πλούτο, τόσο θα υπάρχει η δυνατότητα στις επιχειρήσεις -αλλά θα το ζητήσει και η ίδια η αγορά εργασίας- να αυξάνονται οι μισθοί του ιδιωτικού τομέα.

Πάρτε για παράδειγμα τον τουρισμό μας. Ο τουρισμός μας σήμερα κάνει μια πολύ σημαντική προσπάθεια να βελτιώσει το παρεχόμενο προϊόν του, να απευθύνεται σε επισκέπτες μεγαλύτερης προστιθέμενης αξίας. Αυτό απαιτεί και ένα εργατικό προσωπικό το οποίο θα είναι καλύτερα εκπαιδευμένο, πιο ανταγωνιστικό και εκ των πραγμάτων με αυτόν τον τρόπο συμπαρασύρονται και οι μισθοί, σε μια σειρά από ειδικότητες προς τα πάνω.

Πολλές φορές ακούω από εργοδότες να παραπονιούνται ότι δεν βρίσκουν τους εργαζόμενους τους οποίους αναζητούν. Η πρώτη απάντηση που δίνω είναι: πληρώστε περισσότερα και θα βρείτε. Και αυτό γίνεται. Μην έχετε καμία αμφιβολία ότι στο κομμάτι της αγοράς που δεν αφορά στον κατώτατο μισθό, τρεις στους τέσσερις εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα δεν αμείβονται με τον κατώτατο μισθό. Αυτό γίνεται ήδη. Εξ ου και αν δείτε τα στατιστικά στοιχεία, υπάρχει μια σημαντική βελτίωση του μέσου εισοδήματος της μισθωτής εργασίας τα τελευταία τρία χρόνια. Αυτό, λοιπόν, εννοώ με τη σύνδεση των μισθών με την ίδια την παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας.

Θέλω επίσης να τονίσω ότι δεν μας ενδιαφέρει να μπορούμε να προσφέρουμε στους Έλληνες, ειδικά στους νέους συμπολίτες μας, οποιαδήποτε δουλειά. Θέλουμε κατά προτίμηση οι δουλειές αυτές να είναι σταθερές και να πληρώνουν καλύτερους μισθούς. Γι’ αυτό και έχουμε νομοθετήσει μία σειρά από κίνητρα για τη μετατροπή της μερικής εργασίας σε πλήρη απασχόληση. Και είναι κίνητρα τα οποία αξιοποιούν κατά κόρον οι επιχειρήσεις, διότι θέλουμε οι εργαζόμενοι να μπορούν να δουλεύουν σταθερά, να είναι πλήρους απασχόλησης και κατά συνέπεια να έχουν και πολύ μεγαλύτερο εισόδημα οι ίδιοι και οι οικογένειές τους.

Τέλος, για τον κατώτατο μισθό να σας πω μόνο ότι η αύξηση την οποία έχουμε νομοθετήσει επί διακυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας είναι μια σημαντική αύξηση. Έχουμε πάει από τα 650 στα 713 ευρώ. Αναμένεται μια ακόμα αύξηση του κατώτατου μισθού, σε συνέχεια της διαδικασίας η οποία έχει δρομολογηθεί από το Υπουργείο Εργασίας. Δεν είμαι, αυτή την στιγμή, σε θέση να την εξαγγείλω. Πολύ απλά διότι δεν θα σεβόμουν τη διαδικασία η οποία προβλέπεται από τον ίδιο τον νόμο. Πιστεύω ότι θα είναι μια σημαντική αύξηση η οποία, όμως, δεν θα υπονομεύσει ταυτόχρονα και την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων.

Τέλος, μιας και μου αναφέρατε ότι δεν υπάρχει κουλτούρα συλλογικών διαπραγματεύσεων στην χώρα μας, θα σας έλεγα ότι έχετε μερικώς δίκιο. Υπάρχουν ουκ ολίγοι κλάδοι, όπως ο κλάδος του τουρισμού, που -ας το πούμε- έχει κλαδικές συμβάσεις οι οποίες μάλιστα πληρώνουν πολύ καλύτερα από τον κατώτατο μισθό.

Η δική μας βούληση, επιθυμία και πολιτική, θα σας έλεγα, είναι να ενθαρρύνουμε τις ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις, διότι τελικά αν μπορέσουμε να αποκτήσουμε μια κουλτούρα όπου εργαζόμενοι και εργοδότες μπορούν να συνεννοούνται για το τι τελικά είναι καλό για τις επιχειρήσεις τους ή για τους κλάδους τους, αυτό θα είναι μια σημαντική κατάκτηση για τη χώρα.

Σπ. Μουρελάτος (ΑΝΤ1): Κύριε Πρόεδρε, καλησπέρα. Προεκλογικά, το 2019, είχατε μιλήσει, ως κεντρικό σας σύνθημα, για νέες και καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας.
Θα σας πάω στην ανεργία. Αυτό είναι το ερώτημα μου. Και τα στοιχεία τα επίσημα εν μέρει δείχνουν μια αποκλιμάκωση της ανεργίας κατά την διάρκεια της θητείας σας. Ωστόσο, αν μου επιτρέπετε, υπάρχουν και «μαύρες τρύπες» σε αυτή την διαδικασία και μιλώ για συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες που αποτελούν και από τα πλέον δυναμικά στρώματα της ελληνικής κοινωνίας, στην οποία η προσπάθεια σας μάλλον κρίθηκε λιποβαρής.
Μιλώ για τους νέους και τις γυναίκες. Εκεί δεν υπάρχει αποκλιμάκωση της ανεργίας και θέλω να μου πείτε αν σας προβληματίζει αυτό και τι προτίθεστε να κάνετε για αυτό. Και γιατί, εν πάση περιπτώσει, σε νέους και γυναίκες δεν παρατηρείται η επιτυχία και ευστοχία που παρατηρήθηκε σε άλλες κοινωνικές ομάδες;
Και ένα υποερώτημα, αν μου επιτρέπετε. Την ίδια ώρα που υπάρχουν αυτές οι «μαύρες τρύπες» στην πολιτική αποκλιμάκωσης της ανεργίας, υπάρχουν και ελλείψεις σε συγκεκριμένους τομείς στους οποίους η Ελλάδα ποντάρει και δεν είναι άλλοι από τον τουρισμό και την αγροτική παραγωγή. Εκεί υπάρχει έλλειψη εργατικών χεριών. Τι θα κάνετε για αυτό; Ευχαριστώ πολύ.

Κυρ. Μητσοτάκης: Έχω στη διάθεσή μου τα σχετικά στοιχεία, επειδή προετοιμαζόμενος για τη συνέντευξη είχα ακούσει να γίνεται αυτή η κριτική για την ανεργία των γυναικών και των νέων.

Επιτρέψτε μου να σας πω ότι δεν υποστηρίζεται αυτό από τα στοιχεία τα οποία έχουμε στη διάθεσή μας. Μείωση της ανεργίας των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση: μέσος όρος 10,3%, μιλάμε πάντα για την τριετία ’19-’22. (Στην Ελλάδα) μείωση 29,8%. Ξεκινάμε από χαμηλή βάση, αλλά η μείωση ήταν πολύ μεγαλύτερη. Μεγαλύτερη μείωση, μεταβολή, ανεργίας των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση από οποιαδήποτε άλλη χώρα.

Στους νέους, μείωση της ανεργίας των νέων 15 ως 29 ετών: ήταν 7,5% στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην Ελλάδα ήταν 17,5%. Πάλι όμως να τονίσω, κ. Μουρελάτο, ξεκινάμε από μία πιο υψηλή βάση.

Είχαμε μεγαλύτερο πρόβλημα και στις γυναίκες και στους νέους, όμως η μείωση της ανεργίας και στις δύο αυτές δημογραφικές ομάδες ήταν σημαντική, όχι ευκαταφρόνητη. Νομίζω ότι εάν δείτε τη σύνθεση των δουλειών που δημιουργήθηκαν τα τελευταία τρία χρόνια, θα διαπιστώσετε ότι είναι δουλειές μεγαλύτερης προστιθέμενης αξίας, αφορούν περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν και γυναίκες και νέους.

Είναι, με άλλα λόγια, δουλειές οι οποίες είναι πιο διατηρήσιμες και πιο εναρμονισμένες με το μοντέλο της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας για το οποίο δουλεύουμε και το οποίο επιχειρούμε πάντα να υπηρετούμε.

Αναφερθήκατε στο γεγονός ότι πράγματι σήμερα υπάρχουν ελλείψεις στην αγορά εργασίας. Αυτό θα σας έλεγα ότι δεν είναι μόνο ένα ελληνικό φαινόμενο, είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Και παρότι η ανεργία είναι στο 11,2%, υπάρχουν τομείς-κλάδοι της ελληνικής οικονομίας όπου αυτές οι ελλείψεις παρατηρούνται ήδη και είναι σημαντικές.

Αναφερθήκατε, παραδείγματος χάρη, στον πρωτογενή τομέα. Γνωρίζω πολύ καλά, γιατί το ακούω συνέχεια και στις επισκέψεις μου στην περιφέρεια, ότι υπάρχει ένα ζήτημα εξεύρεσης εργατικών χεριών. Έχουν ανέβει τα μεροκάματα. Ίσως ήταν αναμενόμενο αυτό, όταν ανταγωνιζόμαστε και άλλες χώρες όπου τα μεροκάματα ήταν πολύ πιο υψηλά. Πλην όμως, είναι ένα δομικό ζήτημα το οποίο πρέπει αντιμετωπιστεί και πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα. 

Εξ ου και, όπως γνωρίζετε, έχουμε ήδη προχωρήσει στη νομοθέτηση διακρατικών συμφωνιών με χώρες με τις οποίες θα έλεγα υπάρχει μία πολιτιστική και γεωγραφική εγγύτητα, όπως η Αίγυπτος, με σκοπό να μπορούμε, μέσα από την λογική πενταετών θεωρήσεων, προγραμμάτων visa, να μπορούμε να φέρνουμε εργαζόμενους από αυτές τις χώρες για να μπορούν να δουλεύουν στον πρωτογενή τομέα και να καλύπτονται οι ανάγκες των αγροτών και των παραγωγών μας.

Από εκεί και πέρα, όμως, η μεγαλύτερη πρόκληση που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε θα είναι η κατάρτιση και η επανακατάρτιση του εργατικού μας δυναμικού, έτσι ώστε να μπορούν οι νέοι μας, αλλά και οι πιο ηλικιωμένοι συμπολίτες μας, να έχουν εκείνες τις δεξιότητες που να τους ετοιμάζουν καλύτερα για τις ανάγκες της αγοράς εργασίας.

Θα σας έλεγα ότι δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πολλοί νέοι μας πια επιλέγουν, αντί να πάνε σε πανεπιστήμια, να πάνε σε ΙΕΚ, σε δημόσια ΙΕΚ. Διότι τα δημόσια ΙΕΚ προσφέρουν ειδικότητες που οι νέοι μας γνωρίζουν ότι θα τους επιτρέψουν, εφόσον ολοκληρώσουν το πρόγραμμα σπουδών τους, να προωθηθούν εύκολα από την αγορά εργασίας.

Και ένα μεγάλο μέρος των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης για τα ζητήματα των ενεργητικών πολιτικών εργασίας κατευθύνονται ακριβώς σε τέτοια προγράμματα κατάρτισης, επανεκπαίδευσης, πιστοποίησης. Ωστε να μπορέσουμε συνέχεια να δίνουμε τις δεξιότητες εκείνες στο εργατικό μας δυναμικό, για να αυξάνουμε τις πιθανότητες να μπορούν οι συμπολίτες μας να απασχολούνται, αλλά προφανώς να καλύπτουμε και τις πραγματικές ανάγκες των επιχειρήσεων.

Γ. Παππούς (STAR): Καλησπέρα. Επειδή λίγο ως πολύ συζητάμε, ξέρουμε, γνωρίζουμε, ακόμα και από τους Υπουργούς, περιμένουμε έναν σεβαστό δημοσιονομικό χώρο φέτος. Μήπως, λοιπόν, είναι ευκαιρία να ξεκινήσετε από φέτος την επιστροφή αναδρομικών για επικουρικές και δώρα σε όλους τους συνταξιούχους και όχι μόνο σε αυτούς τους 350 χιλιάδες που προνόησαν ή είχαν τη δυνατότητα να προσφύγουν στα διοικητικά δικαστήρια; Ευχαριστώ.

Κυρ. Μητσοτάκης: Είστε έγκυρος ρεπόρτερ και το γεγονός ότι εκτιμάτε ότι θα υπάρξει σημαντικός πρόσθετος δημοσιονομικός χώρος με κάνει σίγουρα να αισθάνομαι καλύτερα.

Πλην όμως, πρέπει να σας πω ότι βρισκόμαστε ακόμα στις 23 Ιανουαρίου, δεν έχουμε καλά-καλά κλείσει τον πρώτο μήνα εκτέλεσης του προϋπολογισμού και δεν θα είμαστε σε θέση, ως οικονομικό επιτελείο, να έχουμε μία καλύτερη εικόνα για τα δημοσιονομικά δεδομένα πριν από τον μήνα Φεβρουάριο. Άρα, αυτή η συζήτηση θεωρώ ότι είναι πρόωρη και θα σας έλεγα ότι είναι και μία συζήτηση η οποία αδικεί την έκταση των παρεμβάσεων που υλοποιούνται, δρομολογούνται αυτή τη στιγμή που μιλάμε.

Καταλαβαίνω απόλυτα γιατί πρέπει πάντα να υπάρχει μια ανάγκη να μιλάμε για το επόμενο μέτρο, την επόμενη παρέμβαση της κυβέρνησης. Αλλά ας κάνουμε ένα βήμα πίσω και ας αναλογιστούμε πόσα πολλά χρήματα «έπεσαν» στην αγορά για τη στήριξη πρωτίστως των ευάλωτων συμπολιτών μας τον τελευταίο μήνα. Και πόσα ακόμα έχουν να γίνουν τον επόμενο μήνα: περισσότερα από 500 εκατομμύρια δόθηκαν στους ευάλωτους συμπολίτες μας τα Χριστούγεννα. Τον Ιανουάριο καταργείται η εισφορά αλληλεγγύης για δημόσιους υπαλλήλους και για συνταξιούχους. Είναι κάτι το οποίο θα το δουν και οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι συνταξιούχοι στους μισθούς τους και στις συντάξεις τους στο τέλος του μήνα.

Έχουμε την πρώτη μεγάλη αύξηση των συντάξεων εδώ και πολλά χρόνια, που θα φτάσει το 8%. Θα αφορά πολλούς συνταξιούχους, όχι αυτούς οι οποίοι έχουν -προφανώς- την προσωπική διαφορά αλλά και αυτοί θα έχουν όφελος από την κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης.

Άρα πριν σπεύσουμε να μιλήσουμε για το επόμενο ή το μεθεπόμενο μέτρο της κυβέρνησης, θα έλεγα να πατήσουμε λίγο το «pause» και να αναλογιστούμε πόσο σημαντικές είναι οι παρεμβάσεις που ήδη έχει δρομολογήσει η Κυβέρνηση, που δρομολογεί η Κυβέρνηση. Διότι σε αυτά θα προσέθετα φυσικά και το «Market Pass» -αναφέρθηκα και σε αυτό σε προηγούμενη ερώτηση η οποία μου έγινε.

Το «Market Pass» εκτιμάται ότι θα είναι περί τα 600 εκατομμύρια. Δεν είναι μικρό ποσό αυτό το οποίο εκταμιεύει ο κρατικός προϋπολογισμός. Και ο σκοπός μας, όπως έχουμε πει πολλές φορές, είναι να μειώσουμε κατά περίπου 10% τη δαπάνη για το καλάθι του μέσου ελληνικού νοικοκυριού για όσους μήνες τελικά εφαρμοστεί, τουλάχιστον για τους επόμενους έξι μήνες.

Άρα, θα συνιστούσα λίγη υπομονή, λίγη αυτοσυγκράτηση. Είμαστε και εμείς αισιόδοξοι για την πορεία του προϋπολογισμού. Είναι θετικό το γεγονός ότι υπάρχει μια αποκλιμάκωση των τιμών ενέργειας. Αυτό σημαίνει μικρότερη στήριξη από τον κρατικό προϋπολογισμό για να κρατηθούν χαμηλά οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος. Αλλά αν κάτι με έχει διδάξει η ζωή τα τελευταία 3,5 χρόνια είναι ότι πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί, διότι οι κρίσεις καραδοκούν από παντού και δεν μπορούμε να είμαστε ποτέ σίγουροι για το τι μας ξημερώνει.

Άρα προτιμούμε -και έχουμε αποδείξει πολλές φορές ότι μπορούμε να το κάνουμε- να κρατάμε δημοσιονομικές εφεδρείες και αυτές να τις δαπανούμε -με την καλή έννοια του όρου- μόνο όταν είμαστε απολύτως σίγουροι ότι δεν θα χρειαστούμε περισσότερα χρήματα στο μέλλον. Και αυτό εντάσσεται στον σχεδιασμό μας για την υλοποίηση του προϋπολογισμού του 2023.

Στ. Παπαντωνίου (Καθημερινή): Κύριε Πρόεδρε, καλησπέρα. Κύπρος και Πορτογαλία ανέκτησαν την επενδυτική τους βαθμίδα στο τρίτο και τέταρτο  έτος αντίστοιχα μετά τη λήξη του προγράμματος. Η Ελλάδα δεν το έχει πετύχει αυτό ακόμα και θέλω να ρωτήσω γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό και αν θα το συσχετίζατε με κάποια πολιτική παράμετρο, όπως για παράδειγμα ο φόβος πολιτικής αστάθειας στην Ελλάδα, ενόψει και της απλής αναλογικής που έχουμε μπροστά μας. Ευχαριστώ.

Κυρ. Μητσοτάκης: Η Κύπρος και η Πορτογαλία δεν πέρασαν από τρίτο μνημόνιο, ούτε κινδύνευσαν να βγουν από την Ευρωζώνη, ούτε είχαν ποτέ μια κυβέρνηση η οποία έπαιξε κορώνα-γράμματα τις τύχες της χώρας, όπως η κυβέρνηση Τσίπρα-Βαρουφάκη το πρώτο εξάμηνο του 2015.

Εμείς έχουμε πετύχει 11 αναβαθμίσεις από τότε που μας εμπιστεύθηκε ο ελληνικός λαός. Έχουμε φτάσει, ουσιαστικά, ένα σκαλοπάτι πριν από την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. Ταυτόχρονα, έχουμε ολοκληρώσει το πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας και το μόνο κομμάτι του παζλ για να μπορέσουμε να επανέλθουμε στην πλήρη ευρωπαϊκή κανονικότητα είναι η επίτευξη της επενδυτικής βαθμίδας, πράγμα το οποίο θεωρώ ότι είναι απολύτως εφικτό να γίνει εντός του 2023.

Θα σας απαντήσω ευθέως στο ερώτημά σας: βεβαίως και οι οίκοι αξιολόγησης αλλά και οι αγορές περιμένουν να δουν τι θα γίνει στις εκλογές. Βεβαίως και περιμένουν. Και πιστεύω ακράδαντα ότι αν ο ελληνικός λαός μας εμπιστευτεί ξανά θα είναι ζήτημα χρόνου, λίγων μηνών, να αποκτήσουμε την επενδυτική βαθμίδα. Αναρωτιέμαι αν το αν ίδιο μπορούν να πουν, με την ίδια σιγουριά, και οι πολιτικοί μας αντίπαλοι. Εγώ είμαι απολύτως σίγουρος γι’ αυτό. Απολύτως σίγουρος γι’ αυτό.

Αν, όμως, για οποιονδήποτε λόγο -δεν εκτιμώ ότι θα γίνει- από τις εκλογές προκύψει κάποια παρατεταμένη αστάθεια ή μια κυβέρνηση η οποία θα έρθει και θα εφαρμόσει ένα πρόγραμμα τελείως διαφορετικό από το δικό μας πρόγραμμα, τότε δεν θα δούμε επενδυτική βαθμίδα ούτε με κυάλι. Για να σας το πω, έτσι, απλά και ωμά.

Άρα, βεβαίως και η πρόοδος στην αξιολόγηση των διεθνών οίκων συνδέεται συνολικά με την πορεία του κυβερνητικού έργου. Συνδέεται με τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας. Συνδέεται με αυτό εδώ το διάγραμμα: κατάταξη επιχειρηματικού περιβάλλοντος, σύμφωνα με την έρευνα του «Economist» σε όλες τις χώρες. Πρώτη η Ελλάδα, παγκόσμια, όχι ευρωπαϊκά. Δεκαέξι θέσεις μεταβολή του επιχειρηματικού περιβάλλοντος την τριετία που μας πέρασε.

Συνδέεται με αυτό εδώ το διάγραμμα: αυτό είναι η πορεία του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ. Ένα ζήτημα το οποίο είναι πάντα πάρα πολύ ψηλά στις αξιολογήσεις και στον τρόπο με τον οποίο κάνουν τις αναλύσεις τους οι οίκοι αξιολόγησης.

Αλλά προφανώς όλα αυτά συνδέονται. Και η συνέχιση της πολιτικής την οποία -πιστεύω- με επιτυχία έχουμε υλοποιήσει θα είναι πάρα πολύ σημαντική για την επίτευξη της επενδυτικής βαθμίδας.

Να κλείσω, μιας και με ρωτήσατε για την επενδυτική βαθμίδα, λέγοντας ότι η επίτευξη επενδυτικής βαθμίδας δεν είναι απλά μία τεχνοκρατική παράμετρος που μπορεί να αφορά όσους ασχολούνται με τις λεπτομέρειες του ελληνικού δημοσίου χρέους. Τελικά θα σημαίνει χαμηλότερο κόστος δανεισμού, για τις επιχειρήσεις και για τα νοικοκυριά μας. Αυτό θα είναι το τελικό αποτέλεσμα της επενδυτικής βαθμίδας.

Και αυτό σε ένα περιβάλλον αυξημένων επιτοκίων -τονίζω τα επιτόκια δεν τα αυξάνουμε εμείς, τα αυξάνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Καταλαβαίνετε ότι αποκτά ξεχωριστή σημασία. Σε ένα περιβάλλον πολύ χαμηλών επιτοκίων μπορεί, θα σας έλεγα, να είχε και λίγο μικρότερη σημασία. Τώρα όμως που είμαστε σε ένα περιβάλλον υψηλότερων επιτοκίων, αυτή η εξέλιξη θα έχει πολύ μεγάλη σημασία.

Στ. Μονεμβασιώτης (Alpha): Κύριε Πρόεδρε, η Κυβέρνηση έχει υποσχεθεί ότι τόσο μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης όσο και μέσα από το νέο ΕΣΠΑ ουσιαστικά θα ενεργοποιήσει, θα λέγαμε, την ελληνική οικονομία στο επόμενο διάστημα.
Το ερώτημά μου είναι το εξής. αυτά τα χρήματα που αναμένεται να ενεργοποιήσουν την ελληνική οικονομία, θα τα δει και η ελληνική μικρομεσαία επιχείρηση; Και, από την άλλη πλευρά, η Κυβέρνηση θα μπορέσει να προσελκύσει κεφάλαια από το εξωτερικό, έτσι ώστε μέσα σε αυτό το πλαίσιο να γίνουν και σημαντικές επενδύσεις το επόμενο διάστημα;

Κυρ. Μητσοτάκης: Να ξεκινήσω με το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας. Πιστεύω ότι η εικόνα της χώρας σήμερα στο εξωτερικό είναι πολύ θετική. Είχα την ευκαιρία να το διαπιστώσω και στην πρόσφατη επίσκεψη που έκανα στο Νταβός. Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για επενδύσεις στη χώρα μας.

Και επενδύσεις, βέβαια, σημαίνουν τελικά περισσότερες και καλύτερες δουλειές. Και σημαίνουν, θα έλεγα, την είσοδο της χώρες στο «club» των χωρών οι οποίες πια είναι πολύ ψηλά στη λίστα των μεγάλων επιχειρήσεων που εξετάζουν επενδύσεις εκτός της δικής τους επικράτειας.

Κατά συνέπεια, θεωρώ ότι αυτή η τάση είναι μία τάση η οποία αναντίρρητα θα συνεχιστεί. Θέλω να τονίσω ότι σε καμία περίπτωση αυτή η εικόνα την οποία σας παρουσιάζω για τη βελτίωση της εικόνας της χώρας δεν αντισταθμίζει ή δεν πρέπει να μας κάνει να πιστεύουμε ότι δεν υπάρχουν προβλήματα στην ελληνική οικονομία. Και νομίζω ότι αναφέρθηκα πολύ εκτενώς στα ζητήματα που έχουν να κάνουν με την ακρίβεια και στο γεγονός ότι υπάρχει μία μεγάλη μερίδα συμπολιτών μας που σήμερα τα βγάζουν πέρα δύσκολα.

Όμως η πολιτική την οποία έχουμε εφαρμόσει -οι επενδύσεις, η εξωστρέφεια, η ανταγωνιστικότητα- είναι αυτή η οποία δημιουργεί τον πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο προκειμένου να μπορούμε να στηρίξουμε στοχευμένα τους συμπολίτες μας οι οποίοι βρίσκονται σε πιο δύσκολη θέση.

Εάν ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν πολύ χαμηλότερος πολύ απλά δεν θα είχαμε τη δυνατότητα να κάνουμε μία τέτοια πολιτική. Ή θα καταφεύγαμε σε δανεικά, τα οποία εκ των πραγμάτων θα εκτίναζαν το κόστος δανεισμού της χώρας και ενδεχομένως να είχαν και άλλες επιπτώσεις, πολύ πιο δραματικές.

Με ρωτήσατε για το Ταμείο Ανάκαμψης και για τη στήριξη της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας. Όταν μιλάμε για ένα συνολικό ποσό το οποίο ξεπερνάει τα 31 δισεκατομμύρια ευρώ, είναι τελείως λάθος να πιστεύουμε ότι αυτά τα κεφάλαια κατευθύνονται μόνο σε λίγους προνομιούχους.

Να σας δώσω ένα πολύ απλό και νομίζω απολύτως κατανοητό παράδειγμα. Όταν χρηματοδοτούμε μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης δράσεις, όπως το «Εξοικονομώ-Ανακαινίζω», τότε στηρίζουμε κατεξοχήν τη μικρομεσαία ελληνική οικονομική δραστηριότητα. Στηρίζουμε όλα τα ελεύθερα επαγγέλματα τα οποία ασχολούνται με την οικοδομή, στηρίζουμε πολλές ελληνικές επιχειρήσεις, κατά κανόνα μικρομεσαίες, οι οποίες ασχολούνται με τον κλάδο των αλουμινίων, των δομικών υλικών. Η ανάπτυξη, από τη φύση της, διαχέεται σε ολόκληρη την περιφέρεια.

Είναι, λοιπόν, χρήματα τα οποία τελικά καταλήγουν στο σύνολο της ελληνικής επιχειρηματικότητας. Αυτό είναι ένα παράδειγμα μόνο από τις δράσεις του Ταμείου Ανάκαμψης.

Να σας πάω σε μία τελείως διαφορετική δράση. Όταν παραδείγματος χάρη θα ανακαινίσουμε με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης τα νοσοκομεία μας, ποιος θα κάνει αυτές τις δουλειές; Θα τις κάνουν οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι ή θα τις κάνουν πιο μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που ασχολούνται με αυτό το αντικείμενο;

Προσθέστε, λοιπόν, σε αυτούς τους σημαντικούς πόρους και εξειδικευμένα προγράμματα από το ΕΣΠΑ, τα οποία αφορούν τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα. Αναμένονται πολλές νέες προσκλήσεις το επόμενο διάστημα σε τομείς όπως η ψηφιακή αναβάθμιση, η βελτίωση της τεχνολογικής υποδομής των επιχειρήσεων, η πράσινη μετάβαση.

Όλες αυτές είναι πολύ σημαντικές δράσεις που τελικά βοηθούν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεών μας και φροντίζουν ώστε οι ευρωπαϊκοί πόροι να διοχετεύονται σε όλο το εύρος και το πλάτος της ελληνικής οικονομίας.

Αγγ. Κωβαίος (Το Βήμα): Κύριε Πρόεδρε, παρά την έξοδο της χώρας από τα μνημόνια και από το καθεστώς της επιτήρησης, εξακολουθούν να ισχύουν κάποια μέτρα εκείνης της περιόδου, τα οποία στη σημερινή συνθήκη μοιάζουν να έχουν και αρκετά στοιχεία παραλογισμού. Αναφέρομαι συγκεκριμένα σε ένα, που είναι -αν δεν κάνω λάθος- ένας νόμος του 2014, σύμφωνα με τον οποίον τα μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων Ανωνύμων Εταιρειών ευθύνονται με την προσωπική τους περιουσία για χρέη και οφειλές των επιχειρήσεων, ακόμα κι αν αυτές βρίσκονται σε ρύθμιση.
Αποτέλεσμα είναι, μεταξύ άλλων, τέτοια πρόσωπα με τέτοια ιδιότητα να μην μπορούν να κάνουν ούτε μεταβιβάσεις, ούτε γονικές παροχές, ούτε δωρεές, ούτε τίποτα. Και επιχειρήσεις, καινούριες Α.Ε., είτε να αναζητούν μέλη για τα διοικητικά συμβούλιά τους είτε να συγκροτούν σχεδόν εικονικά διοικητικά συμβούλια. Η ερώτηση είναι: γιατί τέτοιου τύπου μέτρα εκείνης της περιόδου δεν καταργούνται σήμερα;

Κυρ. Μητσοτάκης: Αυτό που μπορώ να σας πω είναι ότι θέλουμε ο νόμος περί Ανωνύμων Εταιρειών και οι ευθύνες των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, στα πλαίσια και των διατάξεων που έχουμε ψηφίσει για τη σωστή εταιρική διακυβέρνηση, να μην αποκλίνουν από αντίστοιχες νομοθεσίες που υπάρχουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Ακούω αυτό το οποίο λέτε, ως επισήμανση, για να το μελετήσουμε σε μεγαλύτερη λεπτομέρεια.

Π. Κοσμάς (Εφημερίδα των Συντακτών): Κύριε Πρόεδρε, καλησπέρα. Το 11μηνο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου του ’22 το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών αναρριχήθηκε στα 17,5 δισεκατομμύρια, που αντιστοιχεί στο 8,4% του ΑΕΠ.
Η δε πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ για την Ελλάδα προβλέπει περαιτέρω άνοδο για το ’23 και το ’24, που θα πλησιάσει οριακά το 9% του ΑΕΠ. Και συνεχίζεται η αυξητική τάση, παρά τη μείωση των τιμών ενέργειας. Και στους τελευταίους μήνες του έτους δηλαδή. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ο δείκτης παραγωγικότητας είναι κάτω από τα επίπεδα του 2008, τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες.
Σας ανησυχούν αυτά τα δεδομένα, ότι μπορεί να υποδηλώνουν ένα σημαντικό έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της οικονομίας; Ευχαριστώ.

Κυρ. Μητσοτάκης: Είναι εύλογη η ερώτησή σας. Ως προς το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, ένας μεγάλος λόγος -το αναφέρατε και εσείς- που είχαμε αυτή την αύξηση είχε να κάνει με το γεγονός ότι είχαμε μεγάλο αυξημένο κόστος εισαγωγών ως προς τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας.

Η χώρα είναι βαθιά ελλειμματική ως προς τις ενεργειακές της ανάγκες. Και ένα από τα μεγάλα οφέλη της πράσινης μετάβασης, μεσομακροπρόθεσμα, είναι ακριβώς ότι θα βελτιώσει αυτή την εικόνα, καθώς ένα μεγάλο κομμάτι ενέργειας που μπορεί να παράγεται τώρα από πετρέλαιο ή από φυσικό αέριο θα αντικατασταθεί από καθαρή ενέργεια η οποία θα παράγεται από τον ήλιο και τον άνεμο.

Είναι μια πολύ σημαντική μεσομακροπρόθεσμη προοπτική για την χώρα, η οποία θα βελτιώσει περαιτέρω την ανταγωνιστικότητά μας.

Μπορώ να σας δείξω πολλούς διαφορετικούς δείκτες που να πιστοποιούν σημαντική βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Και θα σας έλεγα ότι ο κοινός τόπος αυτή τη στιγμή, όσον αφορά αυτούς οι οποίοι μελετούν την ελληνική οικονομία, είναι ότι πράγματι έχει υπάρξει σημαντική βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.

Όμως, υπάρχουν πολλά ακόμα βήματα τα οποία πρέπει να κάνουμε. Διότι όντως καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν πέρασε από τόσο παρατεταμένο δημοσιονομικό, οικονομικό, κοινωνικό σοκ όπως αυτό το οποίο πέρασε η πατρίδα μας.

Χάσαμε, να το πω πολύ απλά, ουσιαστικά μια δεκαετία. Και δεν έχουμε φτάσει ακόμα στο επίπεδο το οποίο θέλαμε, διότι περάσαμε από μια κρίση η οποία ήταν πρωτοφανής.

Δεν χρειάζεται τώρα να αναλύσουμε τους λόγους και να κάνουμε ιστορική αναδρομή των αιτιών της κρίσης. Θα επισημάνω μόνο μία παράμετρο που νομίζω ότι αξίζει να αναδειχθεί λίγο περισσότερο: ‘15-’19. Η ελληνική οικονομία αναπτυσσόταν με μέσο όρο 0,5% ετησίως. Η Ευρώπη με 2%. Η ανάπτυξη, δηλαδή, της Ελλάδος τα χρόνια που κυβέρνησε ο κ. Τσίπρας, ο ΣΥΡΙΖΑ μαζί με τον κ. Καμμένο, ήταν το ένα τέταρτο της μέσης ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Είχαμε απόκλιση με άλλα λόγια. Είχαμε την κρίση του ‘15 και μετά, σε καλές συνθήκες για την παγκόσμια οικονομία, με ούριο άνεμο, είχαμε μια σημαντική απόκλιση, την οποία τώρα ερχόμαστε πάλι και την καλύπτουμε με ρυθμούς ανάπτυξης οι οποίοι είναι διπλάσιοι, ενδεχομένως το 2023 και τριπλάσιοι, του μέσου ευρωπαϊκού όρου.

Οπότε, πράγματι, υπάρχει ακόμα δρόμος να διανύσουμε. Υπάρχουν ζητήματα που αφορούν την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας τα οποία πρέπει να βελτιώσουμε. Θα αποτελέσουν σημαντικές προτεραιότητες του προγραμματικού μας λόγου και ενόψει των επικείμενων εθνικών εκλογών.

Ενδεικτικά αναφέρω τα προβλήματα τα οποία υπάρχουν στην απονομή της Δικαιοσύνης, τα οποία μας κρατάνε πίσω ακόμα ως προς την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Με ένα τρόπο και η ερώτηση που μου έκανε ο κ. Κωβαίος σχετίζεται εμμέσως και με αυτό. Οπότε έχουμε πλήρη αίσθηση του τι έχουμε πετύχει αλλά και του σημαντικού κενού το οποίο καλούμαστε ακόμα να καλύψουμε.

Δ. Γκάτσιος (Capital): Καλό μεσημέρι, κ. Πρόεδρε. Θέλω να έρθω σε ένα άλλο θέμα. Αποτέλεσε έναν από τους βασικούς προεκλογικούς στόχους της προηγούμενης τετραετίας. Το είδαμε να αναδεικνύεται στη συνέχεια μέσα από το σχέδιο της Επιτροπής Πισσαρίδη και να αποτελεί και κομβικό κομμάτι του «Ελλάδα 2.0». Αναφέρομαι στην αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας. Τέσσερα χρόνια μετά, λοιπόν, θα ήθελα να σας ρωτήσω πόσο έχει αλλάξει αυτό το παραγωγικό μοντέλο και σε ποιους τομείς. Ευχαριστώ.

Κυρ. Μητσοτάκης: Έχει αλλάξει πολύ αλλά, όπως σας είπα, υπάρχει ακόμα πολύς δρόμος μπροστά μας. Αν συγκρίνετε πάλι με το 2010, για να επανέλθω στην προηγούμενη ερώτηση η οποία μου έγινε, θα διαπιστώσετε ότι συνολικά η ελληνική οικονομία έχει γίνει πολύ πιο εξωστρεφής και πολύ πιο ανταγωνιστική.

Σήμερα εξάγουμε το 41% του ΑΕΠ μας σε αγαθά και σε υπηρεσίες. Και προφανώς δεν αφορά αυτό μόνο τον τουρισμό και τη ναυτιλία. Αφορά και σημαντικές εξαγωγές αγαθών σε πολλούς διαφορετικούς τομείς, όπου η χώρα μας βελτίωσε την ανταγωνιστικότητά της.

Ταυτόχρονα, η πατρίδα μας έχει γίνει, πιστεύω, καλύτερη στο να αξιοποιεί τα σημαντικά της συγκριτικά πλεονεκτήματα και να προσελκύει επενδύσεις σε μια σειρά από κλάδους όπου οι επενδυτές βλέπουν ότι έχουν τη δυνατότητα να πετύχουν καλές υπεραξίες επενδύοντας στην πατρίδα μας.

Βέβαια, όπως είπα, όλα αυτά πιστοποιούνται και από σημαντικούς διεθνείς οίκους και αναλυτές που παρουσιάζουν αυτή τη βελτίωση της ελληνικής οικονομίας.

Αλλά, αν μου επιτρέψετε να απαντήσω μεταφέροντάς σας ένα προσωπικό μου βίωμα, θα ήθελα να συγκρίνω την εικόνα που αποκόμισα μιλώντας με ξένους επενδυτές φέτος στο Νταβός, σε σχέση με αυτήν που αποκόμισα πριν από τρία χρόνια, το 2020, όταν παραβρέθηκα στο Οικονομικό Φόρουμ λίγο πριν ξεσπάσει η πανδημία.

Τότε υπήρχε ένα θεωρητικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα, υπήρχε μία καλή εικόνα, ένα -θα έλεγα- ενδιαφέρον για αυτά τα οποία λέγαμε. Υπήρχε όμως και μία αμφιβολία: μια χώρα η οποία βγαίνει από μία δεκαετή οικονομική κρίση, με νέα κυβέρνηση, θα μπορέσει όλα αυτά τα οποία λέει να τα εφαρμόσει;

Σήμερα σας διαβεβαιώνω ότι, τρία χρόνια μετά, ένα μεγάλο κομμάτι αυτής της αμφιβολίας και αυτής της ανησυχίας δεν υπάρχει πια. Και δεν υπάρχει διότι υπάρχει ένα έργο. Μετρήσιμο έργο με συγκεκριμένα αποτελέσματα.

Ειδικά στον τομέα της προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, πιστεύω ότι αν γυρνούσε κανείς το χρόνο πίσω και έλεγε πριν από τέσσερα χρόνια ότι η χώρα μας, παραδείγματος χάρη, θα είχε προσελκύσει όλους τους κολοσσούς της τεχνολογίας για επενδύσεις σε data centers, μάλλον θα λέγατε ότι είμαστε υπερβολικά αισιόδοξοι.

Και όμως το πετύχαμε. Όπως το πετύχαμε και σε πολλούς άλλους τομείς όπου η χώρα μας κατάφερε και προσέλκυσε επενδύσεις, γιατί ακριβώς υπάρχει αυτή η συνολική βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, γιατί έχει μια σταθερή κυβέρνηση. Η πολιτική σταθερότητα είναι πολύ σημαντική όταν μιλάμε για επενδύσεις οι οποίες έχουν μακροχρόνιο ορίζοντα υλοποίησης.

Άρα, η καλύτερη απάντηση για το εάν έχει βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας τελικά δίνεται από αυτούς οι οποίοι επιλέγουν να επενδύσουν στην πατρίδα μας, ενώ πριν από κάποια χρόνια δεν θα εξέταζαν καν αυτό το ενδεχόμενο.

Κ. Παπαχλιμίντζος (Παραπολιτικά): Καλησπέρα και από μένα, κ. Πρωθυπουργέ. Σε τρεις με τέσσερις μήνες από τώρα -όποτε έχουμε εκλογές τέλος πάντων, δεν είναι αυτό το ερώτημά μου- θα παραδώσετε σε μία υπηρεσιακή κυβέρνηση. Όπως έχετε πει αναγκαστικά θα πάμε σε δεύτερες εκλογές -ή σχεδόν αναγκαστικά τέλος πάντων.
Ήθελα να ρωτήσω: τι «μαξιλάρι» ασφαλείας θα παραδώσετε σε αυτήν την υπηρεσιακή κυβέρνηση; Γιατί έχει γίνει μία μεγάλη κουβέντα η οποία νομίζω ότι είναι ακόμα ανοιχτή. Μεγάλη κουβέντα για το τι έγινε το 2019. Έχω ακούσει πολλές φορές και τον κ. Τσακαλώτο να λέει ότι «το σκορ είναι 37-0, 37 δισ. παραδώσαμε “μαξιλάρι” ασφαλείας, μηδέν παραλάβαμε από τη συγκυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας – ΠΑΣΟΚ». Τον κ. Τσίπρα να λέει ότι το «μαξιλάρι» που σας έδωσε απέτρεψε τότε, στην αρχή της πανδημίας ειδικά, την κατεδάφιση και τη χρεοκοπία της χώρας, όπως είχε πει. Και αν αναγνωρίζετε εσείς ότι έστω ένα μέρος των όσων έχετε πετύχει στην οικονομία οφείλεται σε εκείνο το «μαξιλάρι» ασφαλείας που παραλάβατε.

Κυρ. Μητσοτάκης: Μαξιλάρι χρησιμοποιώ όταν κοιμάμαι. Αναφέρεστε φαντάζομαι στα ταμειακά αποθέματα της Ελληνικής Κυβέρνησης, τα οποία σήμερα είναι στα 39 δισεκατομμύρια, απλά για να έχουμε μία εικόνα.

Και αυτό στο οποίο αναφερθήκατε, αυτό το «μαξιλάρι» για το οποίο μιλάει ο κ. Τσίπρας, δεν θα έπρεπε να είναι πολύ υπερήφανος γι’ αυτό. Διότι ήταν προϊόν μιας λυσσαλέας υπερφορολόγησης της μεσαίας τάξης και καταναγκαστικό «μαξιλάρι», που του επέβαλαν οι δανειστές να το έχει στην άκρη, γιατί κανείς δεν τον εμπιστευόταν. Αυτή είναι η διαφορά μας η μεγάλη.

Σήμερα εμείς έχουμε σημαντικά ταμειακά αποθέματα, τα οποία μας επιτρέπουν να βγαίνουμε στις αγορές όποτε το επιλέγουμε και ουσιαστικά κανείς να μη θεωρεί ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδος είναι πρόβλημα. Κανείς δεν μιλάει για την Ελλάδα σήμερα, για άλλες χώρες μιλούν, δεν ήταν το ίδιο το 2019.

Αλλά αυτά τα ταμειακά αποθέματα των σχεδόν 40 δισεκατομμυρίων δεν είναι αποτέλεσμα μίας υπερφορολόγησης της ελληνικής κοινωνίας και ειδικά της παραγωγικής οικονομίας. Από αλλού ήρθαν.

Σ. Φασουλάκη (OPEN): Καλησπέρα, κ. Πρόεδρε. Για τη λήψη των επιδομάτων, των τελευταίων και των προηγούμενων, το Fuel Pass, το Market Pass και τα λοιπά, μπαίνει ως κριτήριο η φορολογική δήλωση. Είναι ωστόσο διαπιστωμένο ότι ένα μεγάλο κομμάτι των φορολογικών δηλώσεων κρύβουν ένα μεγάλο κομμάτι φοροδιαφυγής, όπως έχουν δείξει και τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ: 100 δισ. η δαπάνη των νοικοκυριών, 60 με 70 δισ. τα δηλωθέντα εισοδήματα.
Δεν είναι άδικο κάποιοι άνθρωποι που δεν έχουν ανάγκη, που δεν είναι ευάλωτοι, να παίρνουν τελικά αυτά τα επιδόματα, επειδή καταφέρνουν και φοροδιαφεύγουν;

Κυρ. Μητσοτάκης: Θέτετε ένα πάρα πολύ ουσιαστικό ερώτημα, το οποίο μας απασχολεί στο οικονομικό, στο αναπτυξιακό επιτελείο πολύ έντονα.

Δεν έχουμε άλλο τρόπο να αποτυπώσουμε την εισοδηματική κατάσταση των νοικοκυριών, παρά μόνο τις φορολογικές δηλώσεις. Και πρέπει να σας πω ότι συνολικά θεωρώ ότι σήμερα έχουμε μία καλύτερη, θα έλεγα, φορολογική συμμόρφωση σε σχέση με αυτήν η οποία υπήρχε πριν από κάποια χρόνια.

Βέβαια σε αυτό τολμώ να πω ότι βοήθησε και ο τρόπος με τον οποίον στηρίξαμε τις επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες τα χρόνια της πανδημίας. Γιατί άκουσα παράπονα από κάποιους οι οποίοι δεν πήραν αυτά τα οποία εδικαιούντο, κατά την άποψή τους, στη διάρκεια της πανδημίας. Δεν ήταν πολλοί, ήταν λίγοι. Ήταν κατά κανόνα αυτοί οι οποίοι δεν δήλωναν τα πραγματικά τους εισοδήματα. Ενδεχομένως, λοιπόν, τώρα όλοι να το σκέφτονται δεύτερη φορά εάν αυτή η τακτική τελικά τους ωφελεί.

Από εκεί και πέρα να τονίσω επίσης ότι στον τομέα της φοροδιαφυγής έχουν γίνει σημαντικά βήματα, κυρίως ως προς τη μεγαλύτερη διείσδυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Αλλά και ως προς τις νέες τεχνολογίες οι οποίες μπορούν να συνδέουν τα POS, τις ταμειακές μηχανές με την ΑΑΔΕ. Και αυτό μας επιτρέπει σε μεγαλύτερο βαθμό να μειώνουμε αυτό το οποίο ονομάζεται «VAT gap», δηλαδή ουσιαστικά την φοροδιαφυγή η οποία προκύπτει στο επίπεδο της έμμεσης φορολογίας.

Από εκεί και πέρα, όσο οι δημόσιες πολιτικές γίνονται πιο έξυπνες και όσο έχουμε μεγαλύτερη δυνατότητα διασταυρώσεων μεταξύ των διαφόρων βάσεων δεδομένων του Ελληνικού Δημοσίου, τόσο θα μειώνονται και αυτά τα φαινόμενα.

Πράγματι, οι φορολογικές μας αρχές έχουν αυτή τη δυνατότητα σήμερα. Αν δηλώνεις, ας πούμε, 5.000 ευρώ το χρόνο αλλά η ζωή την οποία κάνεις και οι δαπάνες τις οποίες κάνεις δεν συνάδουν με αυτό το εισόδημα, προφανώς ο πρώτος ο οποίος πρέπει να ενδιαφερθεί γι’ αυτό είναι η φορολογική αρχή.

Και πια έχουμε τη δυνατότητα, τα τεχνολογικά εργαλεία αλλά και την πολιτική βούληση, θα έλεγα, να κυνηγήσουμε αυτού του είδους τη φοροδιαφυγή. Διότι πράγματι, όπως λέτε, είναι άδικο κάποιος επί της αρχής να φοροδιαφεύγει. Ουσιαστικά στερεί χρήματα από αυτούς που τα έχουν πραγματικά ανάγκη. Και είναι διπλά άδικο να παίρνει χρήματα επικαλούμενος μια φορολογική δήλωση η οποία δεν είναι ακριβής.

Αγγ. Μόσχοβας (iefimerida): Καλησπέρα, κ. Πρόεδρε. Κάνοντας «pause», όπως μας συστήσατε, και κοιτώντας προς τα πίσω, διαπιστώνω ότι είχατε δεχτεί κριτική αρκετή για την επιδοματική σας πολιτική. Κάποιοι την είπαν σχεδόν και «σοσιαλίζουσα». Ότι ξοδεύτηκαν κατ’ αρχάς αρκετά χρήματα στην περίοδο της πανδημίας, μάλιστα χωρίς αυστηρά κριτήρια, και πρόσφατα με αφορμή την «Κάρτα Αγορών».
Κάποιοι μάλιστα το πάνε ακόμη πιο πέρα και εκφράζουν φόβους ότι ο συνδυασμός προεκλογικού κλίματος, του δυσμενούς διεθνούς περιβάλλοντος και των υποχρεώσεων για τα πρωτογενή πλεονάσματα θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα νέο μνημόνιο.
Πόσο υπαρκτός είναι αυτός ο κίνδυνος; Και μια και σας ρώτησαν εμμέσως, εγώ θα σας ρωτήσω ευθέως: θα μας πείτε σήμερα την ημερομηνία εκλογών, ξεκαθαρίζοντας το τοπίο, όπως έκανε ο κ. Erdoğan στη γειτονική Τουρκία; Ευχαριστώ.

Κυρ. Μητσοτάκης: Διαβάζω και εγώ διάφορους «illuminati» οικονομικούς αναλυτές οι οποίοι μας ασκούν κριτική για την επιδοματική μας πολιτική. Αμφιβάλλω αν ποτέ οι ίδιοι έχουν πάει στο σούπερ μάρκετ να αγοράσουν προϊόντα για το νοικοκυριό τους. Η πολιτική μας ήταν μία πολιτική η οποία στήριξε την κοινωνία και την οικονομία σε εξαιρετικά δύσκολες, πρωτοφανείς συγκυρίες.

Και είμαι απολύτως υπερήφανος που είχαμε το θάρρος, ως οικονομικό επιτελείο, να ξοδέψουμε πολλά χρήματα, να πάρουμε το προσωρινό ρίσκο αύξησης του δημοσίου χρέους για να κρατήσουμε όρθια την κοινωνία, ζωντανές τις επιχειρήσεις μας και να προστατεύσουμε θέσεις εργασίας.

Αυτό κάναμε στην διάρκεια της πανδημίας. Και πιστεύω το κάναμε πολύ αποτελεσματικά. Και την επιστρεπτέα προκαταβολή, ως εργαλείο, ήμασταν η πρώτη χώρα που την εφαρμόσαμε σε αυτή την έκταση.

Πιστεύω ότι κάποια στιγμή -ελπίζω να μην ακουστεί αλαζονικό αυτό- θα διδάσκεται ως εργαλείο δημόσιας πολιτικής, για τον τρόπο και την ταχύτητα με την οποία αντιδράσαμε και το πώς μπορέσαμε και στηρίξαμε επιχειρήσεις που θα έκλειναν στην διάρκεια της πανδημίας. Θα έκλειναν.

Όταν ήρθαμε εμείς και δώσαμε χρήματα σε επιχειρήσεις αλλά ταυτόχρονα αναλάβαμε και τη μισθοδοσία τους, κάναμε το απολύτως αναμενόμενο.

Και πρέπει να σας πω ότι ενώ είμαι βαθιά φιλελεύθερος πολιτικός, αισθάνομαι απόλυτα την ανάγκη να υπερασπίζομαι τις πολιτικές σημαντικής κρατικής παρέμβασης σε περιπτώσεις που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με πρωτοφανείς κρίσεις οι οποίες έχουν συστημικό χαρακτήρα.

Κάναμε το απολύτως σωστό. Και νομίζω ότι η ίδια η εξέλιξη της ανεργίας, η πορεία της ελληνικής οικονομίας, η έλλειψη -επαναλαμβάνω- οποιασδήποτε ανησυχίας για το δημόσιο χρέος, ουσιαστικά το επιβεβαιώνουν αυτό.

Διότι σας διαβεβαιώνω ότι οι αγορές τελικά είναι ο πιο αυστηρός κριτής. Στο Ηνωμένο Βασίλειο η προηγούμενη Πρωθυπουργός αποφάσισε να τινάξει την μπάνκα στον αέρα, θεωρώντας ότι επειδή είναι χώρα G7 και είναι το Ηνωμένο Βασίλειο μπορούσε να ανακοινώσει 50 δισ. μειώσεις φόρων χωρίς να εξηγήσει από πού θα έβρισκε τα λεφτά. Κατέρρευσε η λίρα και η Πρωθυπουργός μαζί.

Έχετε καμία αμφιβολία ότι αν στην Ελλάδα υπήρχε σοβαρή αμφιβολία για την υπευθυνότητα και σοβαρότητα του οικονομικού μας επιτελείου στη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, ότι δεν θα είχε συμβεί ακριβώς το ίδιο;

Θα σας πω και κάτι ακόμα. Οι θέσεις εργασίας τις οποίες προστατεύσαμε μέσα στην πανδημία, ήταν αυτές που μας επέτρεψαν να είναι γρήγορη η ανάκαμψη. Να σας δώσω ένα παράδειγμα: τα αεροδρόμια μας. Δεν είχαμε ιδιαίτερα προβλήματα φέτος στα αεροδρόμια μας, παρότι είχαμε μεγάλη πίεση.

Ξέρετε γιατί; Διότι αμείψαμε όλους τους εργαζόμενους, δεν απολύθηκε κανείς. Πληρώνονταν ως εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης από τις εταιρείες. Καλύψαμε εμείς την διαφορά. Και όταν χρειάστηκαν οι επιχειρήσεις τους εργαζόμενους ήταν εκεί οι εργαζόμενοι. Δεν έψαχναν να τους προσλάβουν.

Εμείς δεν είμαστε Ηνωμένες Πολιτείες, με μια υπερευέλικτη αγορά εργασίας, όπου έρχεται μια εταιρεία, διώχνει μια μέρα 100.000, μετά από ένα μήνα τους ξαναπροσλαμβάνει. Δεν είναι αυτό το μοντέλο ούτε της Ευρώπης, ούτε της Ελλάδος. Και αν μπορούμε να σώσουμε και να διαφυλάξουμε θέσεις εργασίας, ειδικά μέσα σε μία συστημική κρίση, αυτό θα το ξανακάνουμε αν χρειαστεί.

Ελπίζω να μη χρειαστεί ποτέ να περάσουμε από μία τέτοια κρίση. Αλλά αυτή είναι η καλύτερη απάντησή μου σε όλους όσοι μας ασκούν μία κριτική με δήθεν, το τονίζω, δήθεν φιλελεύθερο πρόσημο.

Τώρα, για την ημερομηνία των εκλογών, βάλατε μία ερώτηση πολιτική από την πίσω πόρτα, αλλά θα σεβαστώ απόλυτα τη «συμφωνία αλήθειας» που έχουμε υπογράψει μεταξύ μας, ότι θα περιορίσουμε τη σημερινή συνέντευξη Τύπου σε ερωτήσεις που αφορούν στην οικονομία.

Σ. Σταυροπιεράκου (Real): Καλησπέρα, κ. Πρόεδρε. Το επόμενο διάστημα πρόκειται να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα ενίσχυσης των δόσεων των ευάλωτων νοικοκυριών, περίπου ευάλωτων νοικοκυριών λόγω της αύξησης των επιτοκίων. Ωστόσο, τόσο από τη αύξηση των επιτοκίων, όσο και από την ακρίβεια δεν πλήττονται μόνο τα εισοδήματα των ευάλωτων, αλλά και της μεσαίας τάξης.
Με δεδομένο ότι ο Υπουργός Οικονομικών έχει ανοίξει έναν δίαυλο επικοινωνίας με τους τραπεζίτες, ήθελα να πληροφορηθώ εάν υπάρχει η βούληση, η πρόθεση να ασκηθεί μία περαιτέρω πίεση προκειμένου να αυξηθεί ο αριθμός των δικαιούχων.

Κυρ. Μητσοτάκης: Μία σύντομη ιστορική αναδρομή. Τα προγράμματα στήριξης των δανειοληπτών που ήταν συνεπείς, πράσινα δάνεια πριν κοκκινίσουν, τα προγράμματα «Γέφυρα 1», «Γέφυρα 2», ήταν εξαιρετικά επιτυχημένα. Αποτρέψαμε τη δημιουργία μιας νέας γενιάς κόκκινων δανείων στη διάρκεια της πανδημίας, όπως σας είπα σε πολύ δύσκολες συνθήκες.

Θέλω να είμαι πολύ προσεκτικός σε αυτά τα οποία θα πω δημόσια όσον αφορά στις τράπεζες. Θα πω μόνο, ανοίγοντας πάλι μία παρένθεση μιας και μιλάμε για την εικόνα, για την αξιοπιστία της χώρας, ότι όταν ήρθαμε στα πράγματα τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ξεπερνούσαν το 40%. Εκεί τα βρήκε ο ΣΥΡΙΖΑ, εκεί μας τα παρέδωσε. Σήμερα είναι κάτω του 10%. Κανείς δεν μιλάει για συστημικό πρόβλημα πια στις ελληνικές τράπεζες.

Όταν ήρθαμε στα πράγματα, δεν ήταν έτσι. Υπήρχε μεγάλη ανησυχία για συστημικό κίνδυνο όσον αφορά στο τραπεζικό σύστημα. Όμως θα ξαναπώ ότι αυτή τη στιγμή οι τράπεζες έχουν τη δυνατότητα και να μειώσουν χρεώσεις και να αυξήσουν τα επιτόκια καταθέσεων και νομίζω ότι έχουμε ήδη δει κάποιες κινήσεις σε αυτήν την κατεύθυνση.

Αυτό θα ανέμενα από τις τράπεζες σήμερα, όπως θα ανέμενα και έναν πραγματικό ανταγωνισμό μεταξύ των τραπεζών στην προσπάθεια προσέλκυσης πελατών σε μία οικονομία η οποία αναπτύσσεται.

Εξάλλου, βρισκόμαστε σε μία φάση σήμερα όπου υπάρχει πιστοληπτική επέκταση. Υπάρχει ενδιαφέρον για νέες δανειοδοτήσεις και οι τράπεζες προφανώς πρέπει να ανταγωνίζονται σε αυτό το επίπεδο.

Τέλος, να πω ότι πολλές εταιρείες επιβραβεύουν τους καλούς πελάτες τους. Νομίζω ότι ίδιο πρέπει να σκέφτονται να κάνουν και οι τράπεζες με κάποιο τρόπο. Τους συνεπείς δανειολήπτες δεν πρέπει να τους ξεχνάμε, διότι σηκώνουν το βάρος πολλές φορές εις βάρος άλλων δαπανών, με μεγάλη δυσκολία μπορεί να τα βγάζουν πέρα.

Και δεν πρέπει να σκεφτόμαστε μόνο αυτούς οι οποίοι βρίσκονται σε δυσκολία, για οποιοδήποτε λόγο μπορεί να βρίσκονται αντιμέτωποι με το φάσμα της χρεοκοπίας. Αλλά και πάρα πολλούς άλλους οι οποίοι είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους και με μεγάλες δυσκολίες επιλέγουν αυτό το δρόμο που είναι και ο σωστός δρόμος.

Λ. Παπαδήμας (Reuters): Καλησπέρα. Ήθελα να ρωτήσω, εάν επανεκλεγείτε ποιος είναι ο σχεδιασμός σας κατ’ αρχήν για τις τράπεζες; Ξεκίνησε πριν από λίγες ημέρες η διαδικασία πώλησης των ποσοστών που έχει το ΤΧΣ, εάν θα θέλατε να αποκρατικοποιηθούν πλήρως, να κρατήσετε ένα μερίδιο, να πάνε σε ομάδα επενδυτών ή σε μεγάλους επενδυτές και να αφελληνιστούν προφανώς.
Και μία δεύτερη ερώτηση: εάν επανεκλεγείτε ποια είναι τα σχέδιά σας για την έρευνα και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στη Δυτική Κρήτη, θα επεκταθεί ανατολικότερα, θα παραμείνει εκεί;

Κυρ. Μητσοτάκης: Όπως γνωρίζετε, το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας έχει εκπονήσει μία στρατηγική αποεπένδυσης. Δηλαδή πώλησης του ποσοστού το οποίο διαθέτει, διότι δεν ήταν ποτέ σκοπός του κράτους να έχει μεγάλα ποσοστά στις τράπεζες. Αυτό προέκυψε, δυστυχώς, ως ανάγκη και ως αποτέλεσμα πολλαπλών κρίσεων και κυρίως της τρίτης αχρείαστης ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, όταν καταστράφηκαν δεκάδες δισεκατομμύρια αξίας του Έλληνα φορολογούμενου.

Υπάρχει λοιπόν αυτή η στρατηγική αποεπένδυσης. Επί της αρχής η άποψή μου είναι ότι δεν υπάρχει κάποιος συστημικός στρατηγικός λόγος γιατί το κράτος πρέπει να ελέγχει σημαντικά ποσοστά συστημικών τραπεζών. Και με βάση τις κατευθύνσεις που έχει δρομολογήσει το ΤΧΣ και ανάλογα με τις ευκαιρίες που θα προκύψουν, πιστεύω ότι θα κινηθούμε τους επόμενους μήνες.

Τώρα, για το ζήτημα των υδρογονανθράκων, μία σύντομη ιστορική επισκόπηση. Όπως γνωρίζετε, αυτή η συζήτηση μάς πηγαίνει πολλά χρόνια πίσω, από πρωτοβουλίες που είχε αναλάβει μία άλλη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, η τότε συγκυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας – ΠΑΣΟΚ την περίοδο 2012-2014.

Ήταν η τελευταία φορά που έγινε μία σοβαρή προσπάθεια οργανωμένης αξιοποίησης, σε πρώτη φάση θα έλεγα διερεύνησης, του φυσικού πλούτου όσον αφορά τους υδρογονάνθρακες από τη χώρα μας. Αυτή η προσπάθεια πάγωσε τελείως την τετραετία ΣΥΡΙΖΑ και παίρνει πάλι μία νέα δυναμική επί δικών μας ημερών. Και ως αποτέλεσμα, προφανώς, της οικονομικής κρίσης και της ανάγκης της χώρας να βρει εναλλακτικές πηγές φυσικού αερίου.

Δεν είναι μόνο όμως ανάγκες της χώρας, είναι και ανάγκες της Ευρώπης. Διότι μην έχουμε καμία αυταπάτη ότι όσο γρήγορα και αν κινηθούμε στο δρόμο της ενεργειακής μετάβασης, το φυσικό αέριο ως μεταβατικό καύσιμο θα είναι μαζί μας για δεκαετίες.

Κατά συνέπεια και σήμερα που μιλάμε επενδύσεις σε εξόρυξη φυσικού αερίου είναι επενδύσεις οι οποίες είναι οικονομικά βιώσιμες και χρηματοδοτήσιμες. Αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση, το τονίζω, ότι πατάμε «φρένο» κι όχι «γκάζι» στην πράσινη μετάβαση. Αλλά θα χρειαστούμε και φυσικό αέριο. Και προφανώς θα είναι πολύ καλύτερο αν το φυσικό αέριο αυτό είναι εγχώριο παρά εισαγόμενο, γιατί το πληρώνουμε πολύ ακριβά. Επηρεάζει προφανώς και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

Οι έρευνες αυτές δρομολογούνται. Αυτή τη στιγμή τα οικόπεδα τα οποία έχουν δημοπρατηθεί προς παραχώρηση είναι συγκεκριμένα. Δεν εξετάζουμε άλλα οικόπεδα, διότι κρίνουμε ότι εκεί έχουμε τις πρώτες ενδείξεις που μπορούν να προσελκύσουν ερευνητικό ενδιαφέρον.

Υπάρχει αυτή τη στιγμή, όπως ξέρετε, έρευνα εν εξελίξει. Εκτιμούμε ότι μέσα στο 2023 θα μπορούμε να έχουμε μια πρώτη πάρα πολύ καλή εικόνα εάν αυτή η έρευνα μας κάνει αισιόδοξους ότι υπάρχουν σημαντικά κοιτάσματα φυσικού αερίου προς αξιοποίηση νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου και της Κρήτης.

Να πω ότι αυτό αφορά την Κρήτη, αλλά υπάρχουν και άλλες έρευνες οι οποίες γίνονται: στην Κέρκυρα, υπάρχει και μια έρευνα η οποία γίνεται στην Ήπειρο. Απάντησα απλά στην ερώτησή σας για την Κρήτη. Να μην υπάρχει η εντύπωση ότι οι έρευνες αφορούν μόνο την περιοχή νοτιοδυτικά της Κρήτης. Υπάρχουν και άλλες έρευνες, οι οποίες γίνονται στη δυτική Ελλάδα.

Θ. Τσίρος (ΕΡΤ): Καλησπέρα, κ. Πρόεδρε. Βγήκαν την προηγούμενη εβδομάδα τα στοιχεία από την ΕΡΓΑΝΗ και ουσιαστικά μας έδειξαν αυτό που εν πολλοίς ξέρουμε και ερωτηθήκατε και εσείς προηγουμένως: 7 στους 10 έχουν μικτό μισθό κάτω από 1.000 ευρώ, μόνο μερικές δεκάδες χιλιάδες έχουν καλό μισθό.
Δεν θα σας ρωτήσω για την αναγκαιότητα αύξησης των μισθών διότι ερωτηθήκατε και τοποθετηθήκατε. Αυτό που θέλω να ρωτήσω είναι αν κρίνετε σκόπιμο να υπάρξει περαιτέρω μείωση του λεγόμενου μη μισθολογικού κόστους. Η φορολογική κλίμακα δεν έχει τιμαριθμοποιηθεί ουσιαστικά από το 2020, που έγινε η τελευταία παρέμβασή σας. Ακολούθησαν τεράστιες μεταβολές στον πληθωρισμό: 10% το 2022, 5% το 2023.
Και επίσης να συμπληρώσω το ερώτημα με το αν είναι στα σχέδιά σας περαιτέρω μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, διακρίνοντας την ερώτηση σε δύο σκέλη: πρώτον, πριν τις εκλογές, διότι μπήκε και αυτό το σενάριο στο τραπέζι, να συνοδευτεί η αύξηση του κατώτατου μισθού από μια περαιτέρω «ανταποδοτική» μείωση των εισφορών για τους εργοδότες. Και από εκεί και πέρα με το τι πρόκειται να γίνει μετά τις εκλογές, εφόσον φυσικά ανανεωθεί η εντολή του λαού.

Κυρ. Μητσοτάκης: Το δεύτερο ερώτημα απαντιέται πιο γρήγορα. Ναι, είναι στις προθέσεις μας η περαιτέρω μείωση των εργοδοτικών εισφορών. Θα μπορέσουμε να μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα όταν παρουσιάσουμε αναλυτικά το πρόγραμμα μας για τη δεύτερη τετραετία.

Τώρα, για να σας απαντήσω το τι θα γίνει από τώρα μέχρι τις εκλογές, να επαναλάβω αυτό το οποίο είπα και πριν. Υπάρχουν μια σειρά από δρομολογημένα μέτρα τα οποία πρέπει να εφαρμοστούν. Και πιστεύω ότι τον Φεβρουάριο το οικονομικό επιτελείο θα έχει μια καλύτερη εικόνα για την εκτέλεση του προϋπολογισμού για το τρέχον έτος.

Έχουμε αποδείξει πολλές φορές ότι όταν ξεπερνούμε τους στόχους μας και όταν δεν διακινδυνεύεται η δημοσιονομική σταθερότητα και η επίτευξη, εν προκειμένω, πρωτογενών πλεονασμάτων, προχωράμε σε στοχευμένα προσωρινά μέτρα. Διότι τα μέτρα αυτά είναι μέτρα τα οποία δεν έχουν μόνιμο χαρακτήρα, εκτός εάν η βελτίωση στην απόδοση του προϋπολογισμού έχει μόνιμα χαρακτηριστικά. Μόνιμα μέτρα για μόνιμες μειώσεις, προσωρινά μέτρα για προσωρινές, ας το πούμε, παρεμβάσεις, όπως η έκτακτη φορολόγηση των διυλιστηρίων, είναι ένα προσωρινό μέτρο. Άρα ένα προσωρινό μέτρο το οποίο δεν θα είναι επαναλαμβανόμενο, σημαντικό όμως -μιλάμε για παραπάνω από 600 εκατομμύρια, εκτιμούμε-, θα έρθει να χρηματοδοτήσει ένα προσωρινό μέτρο.

Μόνιμες βελτιώσεις στην απόδοση του προϋπολογισμού μπορούν να χρηματοδοτούν μόνιμα μέτρα, όπως η περαιτέρω μείωση των ασφαλιστικών εισφορών.

Κ. Σαββόπουλος (Αυγή): Καλό μεσημέρι, κ. Πρόεδρε. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων, η κυβέρνηση μέσα σε δυόμισι χρόνια έχει υπογράψει 353.272 απευθείας αναθέσεις με συνολικό κόστος 3,86 δισ. ευρώ και συνολικά 373.986 απευθείας αναθέσεις και διαδικασίες κλειστού τύπου, με κόστος 8,45 δισ. ευρώ.
Οι πολιτικοί σας αντίπαλοι κάνουν λόγο για γαλάζιο πλιάτσικο στο δημόσιο χρήμα. Συμβαδίζουν αυτά τα στοιχεία με τις αρχές της διαφάνειας που προτάσσετε; Επίσης, θυμίζω ο κ. Πάτσης έλαβε 1.000.000 ευρώ με απευθείας αναθέσεις από τα ΕΛΤΑ, ενώ η φερώνυμη επιχείρηση του κ. Χειμάρα έλαβε εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ από δημόσιους φορείς. Έχουν επιστραφεί ή θα επιστραφούν αυτά τα λεφτά στο Δημόσιο; Ευχαριστώ.

Κυρ. Μητσοτάκης: Δεν έχω την ίδια εικόνα για τα στοιχεία στα οποία αναφέρεστε για τις απευθείας αναθέσεις. Και νομίζω ότι το Υπουργείο έχει παρουσιάσει αναλυτικά την έκταση των απευθείας αναθέσεων, όπως προκύπτουν από τα επίσημα στοιχεία.

Θέλω όμως να είμαι ειλικρινής μαζί σας. Αν πίστευε κανείς πραγματικά, την δύσκολη περίοδο που καλούμασταν να διαχειριστούμε την κρίση του κορωνοϊού, ότι μπορούσαμε να επιλέξουμε οποιονδήποτε άλλο δρόμο πέραν των απευθείας αναθέσεων, να έρθει να μου το πει. Ή αν οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση σε οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου δεν έκανε το ίδιο πράγμα. Ας είμαστε λοιπόν εδώ ρεαλιστές, και νομίζω και έντιμοι μεταξύ μας, στο τι ακριβώς έγινε τότε.

Από εκεί και πέρα, εγώ δεν λέω ότι όλα γίνονται πάντα με τον πιο ορθό τρόπο ή ότι υπάρχει απόλυτη διαφάνεια παντού. Και αν υπάρχουν περιπτώσεις απευθείας αναθέσεων όπου έπρεπε να ακολουθηθούν διαγωνιστικές διαδικασίες, προφανώς και αυτό είναι κάτι το οποίο πρέπει να ερευνηθεί. Και όπως ξέρετε, κ. Σαββόπουλε, ποτέ δεν είχα δυσκολία να απαντώ ευθέως σε όλα τα ερωτήματα και να δέχομαι και την κριτική του πολιτικού μου αντιπάλου.

Διότι θεωρώ ότι αυτή είναι η δουλειά μας, να απαντάμε και κυρίως να βγαίνουμε μπροστά όταν υπάρχει δυσκολία. Θέλω να θυμίσω ότι όταν προέκυψε το θέμα των υποκλοπών, την επόμενη μέρα βγήκα και έκανα δήλωση. Τον κ. Τσίπρα ακόμα τον ψάχνουμε να μας μιλήσει για όλα αυτά τα οποία ακούγονται στο Ειδικό Δικαστήριο, με τις βαλίτσες με τα λεφτά τα οποία φαίνεται ότι κατέληγαν στα ταμεία του ΣΥΡΙΖΑ.

Άρα αν υπάρχουν ζητήματα, εδώ είμαστε να τα απαντήσουμε. Οι απευθείας αναθέσεις πρέπει να είναι μία εξαίρεση στη διαδικασία. Θέλουμε γρήγορες και αποτελεσματικές δημόσιες διαδικασίες, ώστε να μπορεί το δημόσιο να προμηθεύεται πάντα στην καλύτερη δυνατή τιμή και με τη μέγιστη δυνατή διαφάνεια. Αλλά δε νομίζω ότι υπήρξε καμία χώρα η οποία να μην προχώρησε σε τέτοιες διαδικασίες όταν χρειαζόταν εμβόλια, μάσκες, ή οτιδήποτε άλλο χρειαζόμασταν εκείνη τη στιγμή επειγόντως και έπρεπε να τα έχουμε χθες και όχι αύριο. Και τα είχαμε τελικά, εξ ου και δεν είχαμε καμία ουσιαστική έλλειψη.

N. Ταμπακόπουλος (Liberal): Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η ενεργειακή κρίση, οι πολιτικές προστατευτισμού, η ένταση του ανταγωνισμού μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας, σε συνδυασμό με τον πληθωρισμό και την αύξηση του κόστους χρήματος, έχουν δημιουργήσει ένα αβέβαιο διεθνές περιβάλλον.
Σε αυτό το περιβάλλον η Ελλάδα, με υψηλό χρέος, αργή απονομή της Δικαιοσύνης και υψηλό κόστος χρήματος, πώς μπορεί να αποτελέσει επενδυτικό προορισμό και γιατί οι επενδυτές εν τέλει να μην τοποθετήσουν τα κεφάλαιά τους σε πιο σταθερούς προορισμούς και μεγαλύτερες αγορές; Ευχαριστώ.

Κυρ. Μητσοτάκης: Εύλογο το ερώτημά σας, αλλά θα έλεγα ότι έχει απαντήσει η ίδια η ζωή. Θα ήταν ένα ενδιαφέρον ερώτημα το 2019. Το 2023, έχοντας σπάσει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο στην προσέλκυση διεθνών επενδύσεων, θα σας έλεγα ότι προφανώς οι επενδυτές οι οποίοι έρχονται βλέπουν κάτι στην ελληνική οικονομία: δυνατότητα δημιουργίας προστιθέμενης αξίας, πρώτα και πάνω απ’ όλα ο επενδυτής επενδύει όταν βλέπει ένα περιθώριο κέρδους.

Βλέπουν, όμως, πιστεύω και μία σταθερή κυβέρνηση, με καλές πιθανότητες επανεκλογής -μην έχετε καμία αμφιβολία ότι κι αυτό παίζει ρόλο σε αυτές τις αποφάσεις. Μία μείωση της φορολογίας, μία βελτίωση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος, μία βελτίωση στην ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων.

Μία χώρα με πολλά φυσικά συγκριτικά πλεονεκτήματα: τουρισμός, ενέργεια, πρωτογενής τομέας. Μία χώρα πυλώνας σταθερότητας που καλύπτει μία ολόκληρη περιοχή, που ακουμπάει σε τρεις ηπείρους, που είναι η φυσική, θα έλεγα, ηγέτιδα δύναμη για την αγορά των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης. Που παίζει σημαντικό ρόλο πια ως πάροχος ενεργειακής ασφάλειας για τους βόρειους γείτονές μας. Μία χώρα που ταυτόχρονα είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρα για τις εταιρείες που δεν είναι ευρωπαϊκές πρόσβαση στη μεγαλύτερη ενιαία αγορά στον πλανήτη.

Όλα αυτά θα σας έλεγα ότι είναι σημαντικά και με έναν τρόπο εξισορροπούν αυτά στα οποία αναφερθήκατε, τα οποία σίγουρα είναι θέματα και μπορεί να είναι ανασταλτικοί παράγοντες, με σημαντικότερο θα έλεγα το ζήτημα της απονομής της Δικαιοσύνης. Θα αποτελέσει σημαντική προτεραιότητα δεύτερης τετραετίας για την κυβέρνησή μας να χτίσουμε πάνω σε αυτά τα οποία έχουμε πετύχει, άρα να κινηθούμε πιο γρήγορα και σε αυτή την κατεύθυνση.

Εκτιμώ, κατά συνέπεια, ότι αυτή η τάση και αυτά τα νούμερα τα οποία είδα, πολύ εντυπωσιακά, διεθνών ξένων επενδύσεων θα συνεχιστούν. Προσθέστε σε αυτό και το γεγονός ότι έχουμε πρόσβαση σε πάρα πολύ σημαντικούς ευρωπαϊκούς πόρους. Το Ταμείο Ανάκαμψης δεν είναι μικρή υπόθεση και φυσικά το νέο ΕΣΠΑ, που ήμασταν πρώτοι στην απορρόφηση στο παλιό ΕΣΠΑ, πρώτοι στην ολοκλήρωση του νέου ΕΣΠΑ. Βγάζουμε τα προγράμματα πιο γρήγορα από πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Όλα αυτά είναι πρόσθετοι παράγοντες γιατί κάποιος να επιλέξει να επενδύσει στην Ελλάδα.

Γ. Παπακωνσταντίνου (Action24): Κύριε Πρόεδρε, κάνατε μία διακριτή αναφορά εμβόλιμα, σε προηγούμενη απάντησή σας, στο ζήτημα των κόκκινων δανείων, το οποίο όντως απασχολεί έντονα τους πολίτες. Εγώ θέλω να το προσθέσω στο φόντο της έντονης αντιπαράθεσης που δημιουργείται και για τους πλειστηριασμούς πρώτης κατοικίας, οπότε το ερώτημά μου είναι τι σκοπεύετε να κάνετε γι’ αυτό;

Κυρ. Μητσοτάκης: Έχουμε κάνει αρκετά, γνωρίζετε τις παρεμβάσεις μας και την προτεραιότητα την οποία δίνουμε στο ζήτημα του εξωδικαστικού συμβιβασμού. Τα νούμερα μπορεί να μην είναι αυτά τα οποία περιμέναμε, αλλά σίγουρα είναι πολύ καλύτερα από αυτά τα οποία είχαμε στο παρελθόν. Υπάρχει πια μία μεθοδολογία και ένα «πρωτόκολλο» που μπορεί κάποιος συνολικά να ρυθμίσει τις οφειλές του, και αυτές που προφανώς συμπεριλαμβάνουν οφειλές προς το Ελληνικό Δημόσιο.

Και βέβαια να επαναλάβω ότι σε επίπεδο απευθείας διευθετήσεων μεταξύ δανειοληπτών και τραπεζών έχουν γίνει πάρα πολλές τέτοιες ρυθμίσεις.  Από τις τράπεζες τις ίδιες, από τους servicers, ώστε να μην καταλήγουμε να φτάνουμε τελικά σε αναγκαστικές εκτελέσεις που μπορεί να οδηγήσουν και σε πλειστηριασμούς.

Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος. Και βέβαια και στην περίπτωση αυτή που μπορεί να καταλήξει ένα σπίτι στον πλειστηριασμό, υπάρχουν πια τα νομικά εργαλεία ώστε το σπίτι αυτό να μπορεί να αποκτηθεί από έναν δημόσιο φορέα, ο οποίος στη συνέχεια να μπορεί να εξασφαλίζει ότι έναντι ενός ενοικίου θα μπορεί ο τέως ιδιοκτήτης τουλάχιστον να παραμένει στο σπίτι αυτό ώστε να μην απειλείται από έξωση.

Κατά συνέπεια, υπάρχει πια ένα πλέγμα, συνολικό, το οποίο αφορά τα ζητήματα εντός αυτού που αποκαλούμε κόκκινα δάνεια, το οποίο συμπεριλαμβάνει όμως συνολικά και τις οφειλές πολιτών και επιχειρήσεων προς το Ελληνικό Δημόσιο. Πιστεύω ότι είναι πλήρες, επαρκές και θέλω να γνωρίζετε ότι όταν είμαστε υπερβολικοί σε τέτοιου είδους ρυθμίσεις ελλοχεύει πάντα ένας ηθικός κίνδυνος πάρα πολύ σημαντικός.

Αν κάθε φορά επιβραβεύουμε αυτόν ο οποίος δεν πληρώνει, τότε μπορεί να βρεθεί στη θέση να μην πληρώνει κάποιος ο οποίος μπορεί να πληρώνει. Και αυτό είναι το μεγάλο ζήτημα. Γι’ αυτό και πρέπει να κυνηγάμε πάντα τους λεγόμενους στρατηγικούς κακοπληρωτές. Αλλά αυτό δεν αφορά πάντα στους «μεγάλους», ας το πούμε, οι οποίοι μπορεί με κάποιο τρόπο να έχουν καταφέρει να έχουν κρύψει τα λεφτά τους κάπου εντός ή εκτός Ελλάδας, αφορά γενικά στον τρόπο με τον οποίο συμπεριφερόμαστε απέναντι στις υποχρεώσεις μας.

Αν κάποιος πιστεύει ότι πάντα θα υπάρχει κάποιος ο οποίος αν βρεθεί σε δύσκολη θέση θα έρθει τελικά με μια ρύθμιση να τον σώσει, αυτό αλλάζει συνολικά τις συμπεριφορές. Αυτό δεν ακυρώνει -θέλω να το τονίσω αυτό- την ανάγκη να υπάρχει ένα πλαίσιο και ένα δίχτυ προστασίας για τους συμπολίτες μας οι οποίοι για οποιοδήποτε λόγο -ή τις επιχειρήσεις- βρέθηκαν σε μια δύσκολη θέση. Θεωρώ όμως ότι η ισορροπία, αυτή η λεπτή γραμμή στην οποία πρέπει να κινηθούμε στον τομέα αυτό είναι ενδεδειγμένη.

Ζ. Τσώλης (Protagon): Καλησπέρα, κύριε Πρόεδρε. Θα μου επιτρέψετε να επανέλθω σε ένα θέμα που απαντήσατε στην αρχή, στο θέμα της αύξησης των μισθών. Και να σας ζητήσω δυο διευκρινίσεις.
Αν, πρώτον, είστε ευχαριστημένος από τη στάση του ΣΕΒ και των επιχειρήσεων, γιατί η έκκληση για την αύξηση των μισθών έχει γίνει από τις αρχές του 2022, δηλαδή ένα χρόνο πριν και από εσάς και από τους οικονομικούς Υπουργούς και από τον σύμβουλό σας, και δεν υπήρξε μεγάλη ανταπόκριση, κατά την γνώμη μου, από τις επιχειρήσεις.
Και το δεύτερο στοιχείο είναι στη στρατηγική της αύξησης των μισθών δεν συμπεριλάβατε τους δημοσίους υπαλλήλους ή με ποιο τρόπο θα συμπεριλάβετε τους δημοσίους υπαλλήλους.
Και κάτι τελευταίο που το σκεφτόμουν στην διάρκεια της συνέντευξης. Με μια κουβέντα, ίσως, είναι αυτό. Αν σας έπαιρνε τυχαία μια εταιρεία δημοσκοπήσεων και σας ρωτούσε, ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που σας απασχολεί, τι θα απαντούσατε; Ευχαριστώ πολύ.

Κυρ. Μητσοτάκης: Αυτό που απασχολεί όλους τους Έλληνες. Η ακρίβεια. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι είναι η πρώτη προτεραιότητα της κυβέρνησης σήμερα.

Και πάλι, δεν θα ισχυριστώ, προς Θεού, ότι τα έχουμε κάνει όλα καλά ή ότι δεν υπάρχει ζήτημα και παρουσιάζουμε μια εικόνα ωραιοποιημένη. Υπάρχει πρόβλημα ακρίβειας. Θα το ξαναπώ, είναι εισαγόμενη ακρίβεια. Βρισκόμαστε απέναντι σε πρωτοφανείς πληθωριστικές πιέσεις, αλλά η ευθύνη είναι δική μας και έχουμε πάρει πάρα πολλά μέτρα προκειμένου να περιορίσουμε την επίπτωση της ακρίβειας στο διαθέσιμο εισόδημα.

Βέβαια να πω ότι είχαμε φροντίσει, πριν βρεθούμε αντιμέτωποι με αυτό το «τσουνάμι» ακρίβειας, να θωρακίσουμε το διαθέσιμο εισόδημα. Σημαντικά, για αρκετούς συμπολίτες μας. Όμως, υπάρχουν και συμπολίτες μας που δεν τα βγάζουν πέρα. Και αυτοί πρέπει, πρώτα και πάνω από όλα, να στηριχτούν, στο μέτρο των δυνατοτήτων μας.

Αν είμαι ικανοποιημένος με τις αυξήσεις μισθών των επιχειρήσεων; Μπορούν καλύτερα. Σίγουρα μπορούν καλύτερα. Και θα είναι καλύτερες οι αυξήσεις των μισθών, ειδικά για ειδικότητες οι οποίες θα είναι πιο ανταγωνιστικές και πιο περιζήτητες. Αλλά μπορούν να κάνουν και άλλα πράγματα οι επιχειρήσεις. Μην βλέπετε μόνο τον ονομαστικό μισθό. Και άλλες δυνατότητες να προσφέρουν παροχές.

Παραδείγματος χάρη, έχουμε δώσει κίνητρα -και λίγες επιχειρήσεις το έχουν αξιοποιήσει- για τα λεγόμενα stock options. Τη δυνατότητα, δηλαδή, οι εργαζόμενοι να γίνονται μέτοχοι στις επιχειρήσεις. Ένα μοντέλο το οποίο δουλεύει κατ’ εξοχήν στον τομέα των γρήγορα αναπτυσσόμενων νεοφυών επιχειρήσεων. Θα φροντίσουμε να ενθαρρύνουμε τις επιχειρήσεις να το κάνουν περισσότερο και με τους δικούς τους εργαζόμενους.

Παροχές σε είδος τις οποίες μπορεί να έχει μια επιχείρηση. Βελτίωση, από πλευράς επιχείρησης, της ισορροπίας μεταξύ δουλειάς και ζωής. Δυνατότητα εξ αποστάσεως εργασίας όταν αυτό μπορεί να γίνει πράξη. Παιδικοί σταθμοί που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης σε μεγάλες επιχειρήσεις, για να μπορεί μια εργαζόμενη μητέρα ή εργαζόμενος πατέρας να παίρνει το παιδί του στην επιχείρηση και να ξέρουν ότι θα το αφήσουν σε έναν χώρο ο οποίος θα είναι ασφαλής και δημιουργικός.

Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά για να μπορούμε να έχουμε εργασιακή ευημερία πέρα και πάνω από τον μισθό, ο οποίος προφανώς αποτελεί την βάση και την αφετηρία όλης αυτής της συζήτησης. Τα υπόλοιπα είναι συμπληρωματικά. 

Για το Δημόσιο δεν σας απάντησα. Ναι, θα έχουμε νέο ενιαίο μισθολόγιο δημοσίων υπαλλήλων το 2024. Άρα από το ’24 θα υπάρχει νέο μισθολόγιο. Ήδη όμως να τονίσω ότι έχουν γίνει στοχευμένες παρεμβάσεις για τους δημόσιους υπαλλήλους: γιατρούς, 10%, δεν είναι μικρό. Αρχίζουμε σιγά-σιγά να μπαίνουμε στη λογική των πριμ παραγωγικότητας. Πάλι μη βλέπετε συνολικά τις απολαβές ως το μισθό μόνο. Πρέπει να είμαστε πιο έξυπνοι στον τρόπο με τον οποίο αμείβουμε τους εργαζομένους και στον δημόσιο τομέα. Και βέβαια αυτό συνδέεται άρρηκτα και με την έννοια της αξιολόγησης, η οποία πιστεύω ότι είναι πια κατάκτηση της ελληνικής κοινωνίας.

Αν έπρεπε να επιστρέψω στην προηγούμενη ερώτηση που μου έγινε, γιατί να επενδύσει κάποιος στην Ελλάδα: γιατί πιστεύω ότι υπάρχει πια μια σιωπηλή κοινωνική πλειοψηφία η οποία δέχεται επί της αρχής τις βασικές αρχές της πολιτικής μας. Ότι δηλαδή ο πλούτος παράγεται από την ελεύθερη οικονομία, ότι ο ρόλος του κράτους είναι ρυθμιστικός, ότι είναι και αναδιανεμητικός, προκειμένου να μειώσει -όσο αυτό είναι εφικτό- τις μεγάλες ανισότητες και ότι μια σειρά από διαδικασίες, όπως η αξιολόγηση, είναι πια αυτονόητες και δεν πρέπει ουσιαστικά να αμφισβητούνται από κανέναν. Είδατε ότι μέχρι και στην εκπαίδευση, όπου υποτίθεται ότι θα γινόταν επανάσταση, προχωράει η αξιολόγηση και σε επίπεδο εκπαιδευτικού, δασκάλου και καθηγητή. Όχι μόνο σε επίπεδο σχολικών μονάδων.

Άρα, ναι, θα έχουμε σημαντικές εξελίξεις στο μισθολόγιο των δημοσίων υπαλλήλων από 1/1/24.

Κ. Κατίκος (Ελεύθερος Τύπος): Καλησπέρα, κ. Πρωθυπουργέ. Θα ήθελα να συνεχίσω τη συζήτηση και τις ερωτήσεις στο θέμα των μισθών, λέγοντας το εξής: έχουμε τους νέους που μπαίνουν στην αγορά εργασίας, στους οποίους απευθυνθήκατε και είπατε ότι η νέα τετραετία θα είναι και για αυτούς καλύτερη από πλευράς αποδοχών. Υπάρχουν οι κατώτατοι μισθοί, υπάρχει ο κατώτατος μισθός που νομοθετικά αυξάνεται με τον μηχανισμό που προβλέπεται. Ένας από τους λόγους όμως που οι νέοι φεύγουν από τη χώρα και υπάρχει το λεγόμενο brain drain, είναι διότι βρίσκουν καλύτερους μισθούς σε άλλες χώρες, σε άλλες επιχειρήσεις. Άρα, το πρώτο ερώτημα που θέλω να κάνω, είναι με ποιον τρόπο θα ανακόψετε αυτό το κύμα που εξακολουθεί και υφίσταται και συνεχίζεται.
Η δεύτερη μου ερώτηση είναι τι γίνεται με τους γονείς αυτών των νέων παιδιών. Ανήκουν στη μεσαία τάξη. Είναι οι εργαζόμενοι της μεσαίας τάξης. Πάρα πολλοί, χιλιάδες έχουν αποκλειστεί και από τα Market Pass και από τα Fuel Pass, πληρώνουν την ακρίβεια στο 100% χωρίς κάποια ελάφρυνση, όπως οι υπόλοιποι πολίτες -καλώς κάνετε και ενισχύετε τους χαμηλόμισθους- και πολλές φορές αυτή η τάξη των εργαζομένων δεν έχει αυξήσεις μισθών, είτε διότι θεωρούνται ας το πούμε υψηλόμισθοι των 1.000-1.100 ευρώ, είτε διότι οι επιχειρήσεις δεν έχουν τη δυνατότητα να τους δώσουν αυξήσεις πέρα από αυτά που είπατε. Τι θα κάνετε, λοιπόν, για αυτή την κατηγορία η οποία, όπως είπατε στην αρχή της συνέντευξης, αποτελεί σχεδόν τα 3/4 των εργαζομένων;

Κυρ. Μητσοτάκης: Ναι, αναφερθήκατε σε μία κατηγορία, όταν κάποιος δεν ωφελείται σήμερα από το Market Pass, μιλάμε για το 10-15% τελικά των ελληνικών νοικοκυριών, απλά για να έχουμε μία εικόνα του εύρους του Market Pass. Δεν το έχουμε δει ακόμα, οπότε μπορεί να υπάρχει και μία καχυποψία.

Να τονίσω ότι όλοι με κάποιο τρόπο έχουν ωφεληθεί από την πολιτική μας. Είτε είναι ιδιοκτήτες ακίνητης περιουσίας που πληρώνουν λιγότερο ΕΝΦΙΑ, είτε ήταν θύματα της εισφοράς αλληλεγγύης -μιλάω για τον ιδιωτικό τομέα- και τελικά τους έμενε λιγότερο εισόδημα, πλήρωναν υπερβολικές ασφαλιστικές εισφορές.

Πρέπει να σας πω ότι στα χρόνια της κρίσης πολλοί νέοι που έφυγαν από την πατρίδα μας δεν έφυγαν γιατί δεν είχαν δουλειά, έφυγαν γιατί πολύ απλά οι φόροι ήταν εξοντωτικοί. Αυτό έχει διορθωθεί σε μεγάλο βαθμό και επιτρέψτε μου να σας πω ότι το brain drain αρχίζει και αντιστρέφεται πια.

Αν μιλήσετε σε όλους τους μεγάλους εργοδότες σήμερα, θα σας πουν ότι λαμβάνουν πολλά βιογραφικά από το εξωτερικό. Νέα παιδιά τα οποία θέλουν να γυρίσουν. Αλλά είμαστε στην αρχή ακόμα αυτής της διαδικασίας προκειμένου να μπορούμε να πούμε ότι κάτι πραγματικά ουσιαστικό κάναμε.

Και βέβαια, μιας και μου αναφέρατε τους γονείς, δεν μπορώ να μην επαναλάβω την κατάργηση, ουσιαστικά, της φορολογίας στις γονικές παροχές μέχρι 800 χιλιάδες ευρώ. Είναι πολύ σημαντική η μεταφορά περιουσίας στα παιδιά από τη μία γενιά στην άλλη και η δυνατότητα των παιδιών μετά να προχωρήσουν, να την αξιοποιήσουν αυτή την περιουσία, ίσως με περισσότερο κέφι, με περισσότερο μεράκι.

Φανταστείτε, ένας γονιός δίνει το διαμέρισμά του στο παιδί του και το διαμέρισμα είναι παλιό, εγκαταλελειμμένο, το οποίο τώρα με περισσότερα κίνητρα θα μπορεί κάποιος να το εκσυγχρονίσει και μετά να το βάλει στην αγορά και να έχει ένα πραγματικό εισόδημα από μία περιουσία η οποία ουσιαστικά δεν απέδιδε απολύτως τίποτα. Όλα αυτά γίνονται και θα γίνονται σε μεγαλύτερο βαθμό.

Και βέβαια να τονίσω ότι υπάρχουν πολλές δουλειές σήμερα οι οποίες πληρώνουν πολύ παραπάνω από τον κατώτατο μισθό. Και είναι δουλειές όχι κατ’ ανάγκη οι οποίες απαιτούν μεταπτυχιακά ή και διδακτορικά. Άμα δείτε σήμερα πόσο πληρώνουν κάποιες δουλειές στον τουρισμό παραδείγματος χάρη, καλές δουλειές, είναι πολύ καλά εισοδήματα.

Ή να πάω σε έναν άλλο κλάδο, στον οποίο έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα. Βλέπω πάλι με μεγάλη χαρά ότι υπάρχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τα νέα παιδιά να πάνε στη ναυτιλία. Όταν είσαι καπετάνιος στα 30 σου και βγάζεις 10 χιλιάδες το μήνα, σε ένα πλοίο το οποίο είναι πολύ πιο σύγχρονο από τα πλοία τα οποία ήταν πριν από 20, 30 χρόνια, με άλλες συνθήκες εργασίας. Ναι, δύσκολη δουλειά αλλά δείτε και τις απολαβές πίσω.

Ή δείτε αν σήμερα από τις τεχνολογικές μας σχολές, τα πανεπιστήμιά μας, τα πολυτεχνεία μας, οι μισθοί των αποφοίτων είναι ο βασικός μισθός. Πάει κάποιος σήμερα να προσλάβει έναν data analyst, ας πούμε, στην αγορά. Δεν θα βρει με 713 ευρώ.

Αλλά το ίδιο δεν πρέπει να αφορά μόνο τα παιδιά με τις αυξημένες δεξιότητες. Θα πρέπει να μπορούμε να δημιουργούμε, όπως είπα, καλές αμοιβές και για το μέσο όρο. Και ο κατώτατος μισθός έχει τη σημασία του γιατί αφορά ένα σημαντικό ποσοστό εργαζομένων και για αυτό και θα υπάρξει η αναπροσαρμογή στη λογική που σας παρουσίασα πριν από λίγο.

Ν. Λειβαδάρη (Ναυτεμπορική): Κύριε Πρόεδρε, την περασμένη εβδομάδα εννέα ενώσεις βιομηχανιών, ανάμεσά τους και ο ΣΕΒ, σας απηύθυναν προσωπικά μία επιστολή με την οποία εκπέμπουν σήμα κινδύνου, υπαρξιακό σήμα κινδύνου όπως λένε, για τις συνέπειες που υφίστανται από την ενεργειακή κρίση. Ζητούν επιδότηση στην ηλεκτρική ενέργεια, ζητούν επιδότηση στο αέριο, εξαίρεση από το πλαφόν και στήριξη για το σύνολο του ’23. Ειδικά δε οι μικρομεσαίες βιομηχανίες και οι βιομηχανίες έντασης ενέργειας προειδοποιούν ότι κινδυνεύουν ακόμα και με λουκέτα, με συνέπεια μαζικές απώλειες θέσεων εργασίας.
Τι θα κάνει η κυβέρνηση, θα ικανοποιήσει το αίτημα των βιομηχανιών στο θέμα των επιδοτήσεων και την εξαίρεση από το πλαφόν; Σκέφτεστε κάποια μέτρα στήριξής τους;

Κυρ. Μητσοτάκης: Υπάρχει πράγματι ένα ζήτημα, το οποίο αφορά στις ενεργοβόρες βιομηχανίες της μέσης τάσης ή και εκείνες τις εταιρείες στη χαμηλή τάση που καταναλώνουν σχετικά περισσότερη ενέργεια.

Είναι πολύ ενθαρρυντικό το γεγονός ότι βρισκόμαστε σε μία περίοδο αποκλιμάκωσης των τιμών η οποία, ως προς το φυσικό αέριο τουλάχιστον, το οποίο σε μεγάλο βαθμό καθορίζει και τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, έχει ίσως ξεπεράσει και τις προσδοκίες μας.

Σίγουρα δεν θα είναι και πλήρης σύμπτωση το γεγονός ότι αυτή η αποκλιμάκωση ήρθε μετά την εφαρμογή του πλαφόν από την Ευρωπαϊκή Ένωση για το οποίο τόσο πολύ είχα αγωνιστεί επί εννιά μήνες. Αν το είχαμε επιβάλει νωρίτερα, νομίζω ότι θα είχαμε γλιτώσει πολλά χρήματα και θα είχε βγάλει και ο κ. Putin πολύ λιγότερα χρήματα για να χρηματοδοτεί τον πόλεμό του στην Ουκρανία.

Το πρόβλημα όμως της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων είναι ευρύτερο και δεν είναι μόνο ελληνικό, είναι ευρωπαϊκό. Και πρέπει να σας πω ότι υπάρχει μια μεγάλη ανησυχία συνολικά στην Ευρώπη, στον βιομηχανικό κλάδο, ότι τα κίνητρα τα οποία έχουν δώσει οι Ηνωμένες Πολιτείες, ειδικά στον τομέα της πράσινης μετάβασης, είναι τόσο ελκυστικά που θα υπάρχει μετακίνηση παραγωγικών δραστηριοτήτων από την Ευρώπη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όχι μόνο από την Ελλάδα, από την Ευρώπη συνολικά. Αφορά και την Ελλάδα, στο μέτρο που είμαστε και εμείς μια χώρα με έναν υγιή παραγωγικό ιστό.

Και θα αγωνιστώ να υπάρξει ευρωπαϊκή απάντηση σε αυτήν την πρόκληση. Αυτό λέγεται IRA, Inflation Reduction Act (Νόμος για τη Μείωση του Πληθωρισμού), ήταν βασικό ζήτημα των συζητήσεων που είχαμε στο Νταβός και θα αποτελέσει και θέμα το οποίο έχω ήδη ζητήσει να συζητηθεί στη Σύνοδο Κορυφής, την έκτακτη που θα γίνει στις αρχές Φεβρουαρίου.

Χρειαζόμαστε μία ευρωπαϊκή απάντηση για να προστατεύσουμε την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Καμία χώρα δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνη της. Και βέβαια η ευρωπαϊκή απάντηση δεν μπορεί να είναι μόνο κρατικές ενισχύσεις, γιατί κρατικές ενισχύσεις μπορούν να δώσουν οι χώρες οι οποίες είναι πιο ισχυρές. Εμείς θα μπορούμε να δώσουμε λιγότερες σε σχέση με άλλες χώρες. Χρειαζόμαστε, με άλλα λόγια, μία ευρωπαϊκή απάντηση. Σκεφτείτε το Ταμείο Ανάκαμψης, πώς ήταν μία ευρωπαϊκή απάντηση σε μία έκτακτη συγκυρία. Αντίστοιχη έκτακτη συνθήκη είναι κι αυτή την οποία αντιμετωπίζουμε και φυσικά την αντιμετωπίζουν πολύ πιο έντονα άλλες χώρες που έχουν μεγαλύτερη παραγωγική βάση από εμάς.

Άρα ακούμε με πολλή προσοχή αυτά τα οποία μας λέει η βιομηχανία. Θέλω να πω επίσης ότι όσο αλλάζει το ενεργειακό μείγμα, τόσο και η βιομηχανία μπορεί να έχει καλύτερες τιμές. Όσο περισσότερα διμερή συμβόλαια έχουμε, όσο περισσότερες ΑΠΕ έχουμε, τόσο και η βιομηχανία θα μπορεί να κλειδώνει χαμηλότερες τιμές με μεγαλύτερη προβλεψιμότητα για να κάνει τις επενδύσεις της. Γίνεται ήδη αυτό σε ένα βαθμό στην υψηλή τάση, πρέπει να προχωρήσει και παραπάνω. Αλλά το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό, είναι ευρωπαϊκό και θα μας απασχολήσει με πολύ μεγάλη ένταση τους επόμενους μήνες.

Φ. Πανταζής (Euro2day): Κύριε Πρόεδρε, θα ήθελα να επανέλθω στο θέμα των επιτοκίων. Από τον περασμένο Ιούλιο μέχρι σήμερα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανεβάζει τα επιτόκια και μάλιστα έχει στείλει σήμα ότι αυτό θα συνεχιστεί και τους επόμενους μήνες. Αυτό επιβαρύνει σημαντικά και επιχειρήσεις και νοικοκυριά, δεδομένου ότι στην Ελλάδα το κόστος του χρήματος είναι ακριβότερο από ό,τι στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Πόσο τελικά πιστεύετε ότι θα επηρεάσει αυτό την οικονομία μας, την ανάπτυξη, επιχειρήσεις και νοικοκυριά; Σας ευχαριστώ.

Κυρ. Μητσοτάκης: Μα ένας από τους βασικούς λόγους που θα έχουμε επιβράδυνση και ενδεχομένως ύφεση στην Ευρώπη είναι αυτός. Είναι η απάντηση των κεντρικών τραπεζών στο θέμα του πληθωρισμού. Είναι, πώς να το πω, το «επώδυνο φάρμακο» το οποίο πρέπει να πάρει κανείς για να συγκρατήσει τον πληθωρισμό. Και είναι παγκόσμια αυτή η απάντηση, δεν είναι μόνο ευρωπαϊκή.

Και στην Αμερική το ίδιο συμβαίνει. Όλες οι κεντρικές τράπεζες -με μία εξαίρεση μία και μοναδική- της γειτονικής Τουρκίας, η οποία ακολουθεί μία άλλη πολιτική, την οποία δε θέλω να τη σχολιάσω, αλλά δεν νομίζω να βρει πολλούς υποστηρικτές στον κλάδο των σοβαρών οικονομικών αναλυτών- αυξάνουν τα επιτόκια.

Γιατί λοιπόν για μας η επενδυτική βαθμίδα έχει μεγάλη σημασία; Για να μειώσουμε το spread, για να μπορεί στον πρόσθετο δανεισμό το ρίσκο της χώρας να είναι μικρότερο από αυτό που θα ήταν εάν δεν είχαμε επενδυτική βαθμίδα.

Και να πω και κάτι ακόμα, οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν σχετικά λιγότερα δάνεια από ό,τι οι ευρωπαϊκές. Αυτό μας δίνει λίγο παραπάνω «τράτο» να αντιμετωπίσουμε την αύξηση των επιτοκίων.

Και βέβαια για τα νοικοκυριά υπάρχει μία άμυνα -δεν αφορά όλους, θέλω να είμαι σαφής- αλλά έχουμε παραπάνω καταθέσεις από αυτές που είχαμε πριν από δύο χρόνια και είναι ένα «μαξιλάρι» άμυνας απέναντι σε αυτήν την πολιτική, που όπως σας είπα κατ’ αρχάς δεν την καθορίζουμε εμείς, γιατί οι κεντρικές τράπεζες έχουν ανεξαρτησία. Αποτελεί όμως αναγκαίο κακό για να τιθασεύσουμε το «θηρίο» του πληθωρισμού.

Διότι όποιος έχει μελετήσει λίγο οικονομική ιστορία, ξέρει ότι περάσαμε μία ολόκληρη δεκαετία, τη δεκαετία του ‘70, με πάρα πολύ υψηλό πληθωρισμό, που ήταν συστημικά υψηλός -δεν είμαστε στην ίδια κατάσταση τώρα, αυτή είναι η προσωπική μου ανάλυση- αλλά και γιατί σε ένα βαθμό οι κεντρικές τράπεζες δεν αντέδρασαν τότε όπως έπρεπε να αντιδράσουν. Και τελικά οι συνέπειες από τον πληθωρισμό ήταν πολύ χειρότερες από τις συνέπειες από την αύξηση των επιτοκίων.

Π. Σώκος (Δημοκρατία): Κύριε Πρόεδρε, φαίνεται ότι στηρίζετε το μεγαλύτερο μέρος της πολιτικής σας για την καταπολέμηση της ακρίβειας, τουλάχιστον σε είδη σούπερ μάρκετ, στο «Καλάθι του Νοικοκυριού». Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, όμως, οι πολίτες δεν φαίνεται να έχουν αγκαλιάσει αυτό το «Καλάθι», φτάνουν τα ποσοστά δυσαρέσκειας μέχρι και το 65% και 70%. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τη ΓΣΕΕ, με στοιχεία της ΓΣΕΕ, από εβδομάδα σε εβδομάδα οι τιμές έχουν αυξηθεί από τότε που ανακοινώθηκε περίπου 70%.
Μήπως δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που δεν έχει τελειωμό; Μήπως είναι αναποτελεσματικά αυτά τα μέτρα; Γιατί δεν παίρνετε πιο ουσιαστικά, πιο ριζικά μέτρα και δραστικά για την καταπολέμηση της ακρίβειας; Επίσης το Market Pass, από το Δεκέμβριο που το ανακοινώσατε μέχρι να εφαρμοστεί, φαίνεται ότι έχει εξαϋλωθεί από τις συνεχείς αυξήσεις των τιμών. Δεν υπάρχει μια αναποτελεσματικότητα σε αυτά τα μέτρα;

Κυρ. Μητσοτάκης: Θα σας έλεγα ότι υπάρχει μια σχετική -και είμαι ήπιος- αναντιστοιχία μεταξύ της εικόνας η οποία δημιουργείται και της πραγματικότητας, όπως τουλάχιστον αυτή υποστηρίζεται από τα στοιχεία.

Δεν μπορεί να έχουμε χαμηλότερο πληθωρισμό από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και οι τίτλοι μονίμως να είναι «είμαστε πρωταγωνιστές στην ακρίβεια». Δεν γίνεται. Πείτε μου εσείς, ισχύει το ένα ή το άλλο; Ή τα στοιχεία δεν είναι ακριβή, θα το ακούσω, αλλά πείτε το στην ΕΛΣΤΑΤ όχι σε εμάς. Ή αυτά τα οποία λέτε και γράφετε δεν είναι τόσο άσχημα, προσέξτε, δεν είναι τόσο άσχημα όσο τα παρουσιάζετε.

Εάν κάποιος έχει τη μαγική φόρμουλα για το πώς να αντιμετωπίσει το «θηρίο» του πληθωρισμού, εδώ είμαι να μου την πείτε. Αλλά εγώ δεν ξέρω καμία μαγική φόρμουλα γι’ αυτό, παρά μόνο να επιμείνουμε στις στοχευμένες πολιτικές, στους ελέγχους, ακόμα πιο ασφυκτικούς -κανείς δεν θα διαφωνήσει σε αυτό- και σε εργαλεία όπως το «Καλάθι του Νοικοκυριού».

Επιτρέψτε μου να σας πω, η δική μου εικόνα είναι ότι οι πολίτες αυτό το οποίο λένε είναι «θα θέλαμε κι άλλα», λογικό είναι, «καλή η προσπάθεια θα θέλαμε και κάτι παραπάνω». Νομίζω ότι αυτό είναι μια δίκαιη αποτύπωση. Λοιπόν, δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς ότι το «Καλάθι» δεν έχει δουλέψει σε πολλά επίπεδα κι ότι δεν έχει δώσει μεγαλύτερη διαφάνεια στις τιμές.

Φτάνει ή όχι; Πάντα θέλουμε το κάτι παραπάνω. Το κάτι παραπάνω όμως δεν υπάρχει, ούτε από το «θα κόψουμε λεφτά από το μαγικό λεφτόδεντρο». Αυτά δεν υπάρχουν. Κι όπως σας είπα, οι οριζόντιες μειώσεις του ΦΠΑ, γιατί τα ακούω κι αυτά από την αντιπολίτευση, να μού πει πού θα βρει τα λεφτά, ποιους θα φορολογήσει μετά; Ποιους θα φορολογήσει, για τα δύο δισ. τα οποία θα χάσουμε; Δύο δισ. μόνο από αυτά, αφήνω στην άκρη τα υπόλοιπα.

Να σας ξαναθυμίσω αυτό το οποίο είπα. Εάν η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου κατέρρευσε μέσα σε 44 μέρες επειδή παρουσίασε ένα πρόγραμμα μέτρων στα όρια των «οικονομικών βουντού», αν αυτό πάει να το κάνει η Ελλάδα και ο κ. Τσίπρας, αν ποτέ εκλεγόταν, δε θα άντεχε 44 μέρες, σας διαβεβαιώνω.

Άρα να έχουμε μία πλήρη αίσθηση των δυνατοτήτων μας, της πραγματικότητας, η οποία -θα το ξαναπώ- είναι δύσκολη για πολλούς συμπολίτες μας και πάντως, να φροντίζουμε να μην τα ισοπεδώνουμε όλα. Και, στο κάτω-κάτω, να επικαλούμαστε τα πραγματικά στοιχεία. Τα πραγματικά στοιχεία σήμερα για τον πληθωρισμό είναι ότι είναι δύο μονάδες χαμηλότερος από την Ευρώπη και ότι ο πληθωρισμός στα τρόφιμα είναι λίγο χαμηλότερος, είναι στο 15% νομίζω, με 15,4%. Αυτά λένε τα στοιχεία. Αν θέλουμε να τα αμφισβητήσουμε, όπως σας είπα, οι ενστάσεις σας στην ΕΛΣΤΑΤ.

Αμ. Κάτζου (Newsbomb.gr): Καλό σας μεσημέρι, κ. Πρόεδρε. Σας άκουσα με προσοχή να λέτε για τα νέα μέτρα στήριξης, ότι θα κλειδώσουν οι όποιες αποφάσεις μέσα στο δίμηνο, τέλος Φεβρουαρίου. Θέλω να σας ρωτήσω αν είναι στην σκέψη σας μια νέα ρύθμιση των 120 δόσεων. Το ζητάει η αγορά. Και μια περαιτέρω μείωση της προκαταβολής φόρου, που έτσι κι αλλιώς έχει μειωθεί. Ευχαριστώ πολύ.

Κυρ. Μητσοτάκης: Κυρία Κάτζου, δε θα σας πω τίποτα παραπάνω για μέτρα τα οποία ακόμα δεν έχουν συζητηθεί. Φαντάζομαι, ξέρετε, είναι δουλειά σας και νομίζω δουλειά του οικονομικού ρεπορτάζ, πάντα να έχει ένα μεγάλο μενού από πιθανά μέτρα και να τα αναπαράγει.

Θέλω να θυμίσω, να σας ζητήσω να είστε λίγο προσεκτικοί. Διότι πολλές φορές μέτρα τα οποία εφάρμοσε αυτή η Κυβέρνηση δεν ανήκαν σε αυτά τα οποία είχαν ακουστεί. Άρα, κάντε λίγο υπομονή. Όπως σας είπα, όταν είμαστε έτοιμοι θα τα ακούσετε από τα επίσημα χείλη.

Θεοδ. Παπανδρέου (tomanifesto): Καλησπέρα, κ. Πρόεδρε. Εγώ θα ήθελα να πάμε λίγο στον αγροτικό τομέα γιατί η ενεργειακή κρίση έχει αυξήσει κατά πολύ το κόστος και έχουμε μια προειδοποίηση, το άκουγα και σήμερα το πρωί, από τους αγρότες οι οποίοι απειλούν κατά μία έννοια με κινητοποιήσεις ζητώντας κάποια λύση. Αν έχετε στα υπόψη σας κάποια έκτακτα μέτρα τα οποία θα υλοποιήσετε λίγο πριν τη νέα καλλιεργητική περίοδο για αυτούς. Και επιπλέον σε τι φάση βρισκόμαστε με το Ταμείο Ανάπτυξης και τους πόρους που θα κατευθυνθούν στην αγροτική οικονομία;

Κυρ. Μητσοτάκης: Για το δεύτερο έχει μιλήσει αναλυτικά ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης. Νομίζω ότι το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης είναι πλούσιο, αλλά έχει και πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις και προδιαγραφές, όχι μόνο ως προς τις κλασικές επιδοτήσεις, αλλά και ως προς τη μετάβαση σε μια παραγωγή η οποία να είναι πιο φιλική προς το περιβάλλον.

Ξέρετε πολύ καλά ότι είναι κάτι που με απασχολεί ιδιαίτερα το κόστος παραγωγής για τους αγρότες μας και για τους κτηνοτρόφους μας. Έχουν εξοικονομηθεί από το Γενικό Λογιστήριο πρόσθετοι πόροι που έχουν διατεθεί σε αυτή την κατεύθυνση.

Και βέβαια τολμώ να πω, για να μην λέμε μόνο τα στραβά να λέμε και τα καλά, ότι φέτος σε μια σειρά προϊόντων έχουμε πολύ καλές τιμές. Δεν ξέρω αν θα είναι πάντα έτσι και αν θα ξαναέχουμε λάδι στα 5 και 6 ευρώ, αλλά καταλαβαίνετε ότι αυτό εκ των πραγμάτων στο κομμάτι των εσόδων δίνει μια σημαντική ανάσα.

Τώρα κινητοποιήσεις: κάθε Ιανουάριο και Φεβρουάριο γίνεται κουβέντα για κινητοποιήσεις. Μέχρι στιγμής, νομίζω τα πράγματα είναι ήρεμα. Εμείς πάντα με καλό διάλογο μιλάμε με τους εκπροσώπους του πρωτογενούς τομέα και προσπαθούμε να βρίσκουμε λύσεις, όπου αυτό είναι εφικτό.

Β. Σαμαρά (NEWS247): Κύριε Πρόεδρε, εκτός από τους αγρότες εγώ θα σας πάω σε ένα θέμα που αφορά μία άλλη ομάδα η οποία σε μεγάλο βαθμό ανήκει και στη βάση της Κυβέρνησης. Έχει κατατεθεί πρόσφατα ένα νομοσχέδιο για θέματα μέριμνας του προσωπικού Ενόπλων Δυνάμεων. Σε αυτό υποτίθεται ότι θα διορθωνόντουσαν κάποιες αδικίες του νόμου Κατρούγκαλου για τους εισαχθέντες στις στρατιωτικές σχολές από το ’92 ως το ’95, πλην όμως έχουν μπει στη ρύθμιση μόνο τα έτη ’92 και ’93 και έχουν μείνει έξω οι ’94 και οι ’95. Αυτό δημιουργεί δυο ταχύτητες με ότι αυτό σημαίνει για τα μισθολογικά τους και για τα ασφαλιστικά τους. Γιατί αυτή η αδικία;

Κυρ. Μητσοτάκης: Ξέρετε, μερικές φορές μαθαίνουμε πράγματα από τις ερωτήσεις που μας γίνονται. Δεν έχω την απάντηση για αυτό το οποίο με ρωτάτε.  Ευκαιρία να το διερευνήσω και να επανέλθω.

Συνολικά όμως θα σας έλεγα και να κλείσω με αυτό, κ. Οικονόμου, ότι οι επενδύσεις που έχουμε κάνει στην άμυνα της χώρας δεν αφορούν μόνο σε τορπίλες, φρεγάτες και Rafale. Αφορούν πρωτίστως και στο προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων, από την κατάργηση της πρόσθετης φορολόγησης του πτητικού επιδόματος, μέχρι μία σειρά από άλλες παρεμβάσεις, θέλοντας στο μέτρο των δυνατοτήτων μας και της δικαιοσύνης πάντα που πρέπει να υπάρχει, όταν μιλάμε για τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, που προσφέρουν μία τόσο σημαντική υπηρεσία στην πατρίδα, να αισθάνονται ότι και η πατρίδα τους τιμά, ανταμείβοντάς τους με δικαιοσύνη και με αναλογία για την πολύ σημαντική αποστολή την οποία επιτελούν.

Πηγή: skai.gr

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.