Tα συστήματα υγείας στην Ευρώπη, διατηρούν ακόμη και μετά την πανδημία την αδυναμία τους να αντιμετωπίσουν σοβαρές υγειονομικές κρίσεις, σύμφωνα με τη διερεύνηση της ικανότητάς τους να εφαρμόζουν τους σχετικούς διεθνείς κανονισμούς του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας, η οποία έδειξε ότι η εφαρμογή των κανονισμών αυτών είναι εφικτή μόλις κατά 73%.

Το γεγονός αυτό σημαίνει την αδυναμία των συστημάτων υγείας να προστατεύσουν τους πιο ευάλωτους από υγειονομικές κρίσεις που έρχονται λόγω κλιματικής αλλαγής, είτε από την αύξηση της θερμοκρασίας και την έκθεση ευαίσθητων πληθυσμών σε καύσωνες, πλημμύρες και καταιγίδες που έχουν πενταπλασιαστεί τα τελευταία 50 χρόνια, είτε από ασθένειες που μεταδίδονται μέσω εντόμων ή ζώων.

Το πρόβλημα συζητήθηκε μεταξύ εμπειρογνωμόνων του ΠΟΥ Ευρώπης σε διαδικτυακή σύσκεψη, μετά την πρόσφατη έκδοση έκθεσης για την Υγεία στην Ευρώπη 2024 από την Περιφερειακή Διεύθυνση του ΠΟΥ Ευρώπης.

Η επιβάρυνση από την κλιματική αλλαγή και την περιβαλλοντική υποβάθμιση δεν μοιράζεται ισότιμα, έτσι, ευάλωτοι πληθυσμοί, ηλικιακές ομάδες και ορισμένες περιοχές, να εκτίθενται περισσότερο

Ηλικιωμένοι και βρέφη επηρεάζονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή

Μέτρα προστασίας

Οι ειδικοί επισήμαναν ότι χρειάζεται οριζόντια συνεργασία μεταξύ όλων των φορέων υγείας, αλλά και άλλων συναφών τομέων ώστε να ξεπεραστεί το πρόβλημα διασποράς των αρμοδιοτήτων και να διασφαλιστεί η προαγωγή της υγείας με την ανάληψη δράσης έναντι της περιβαλλοντικής μόλυνσης.

Ταυτόχρονα, χρειάζεται πολιτική δέσμευση και εφαρμογή πολιτικών υγείας σε όλα τα επίπεδα περίθαλψης, από την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας μέχρι τη νοσοκομειακή περίθαλψη, με την ανταλλαγή γνώσης μεταξύ των νοσοκομείων.

Επίσης θα πρέπει να διασφαλιστεί η διαθεσιμότητα των υπηρεσιών υγείας στον πληθυσμό, καθώς και η δυνατότητα πρόσβασης των ασθενών σε αυτές.

Μάλιστα, οι ειδικοί τόνισαν ότι τα παραπάνω αποτελούν προειδοποίηση ιδίως για την αντιμετώπιση ασθενειών που προέρχονται από την κλιματική αλλαγή.

Έτσι, τόνισαν την ανάγκη ενίσχυσης των συστημάτων υγείας με ανθρώπινο δυναμικό, καθώς οι δραστηριότητες αυτές απαιτούν χρόνο και ανθρώπινους πόρους.

Την ίδια στιγμή είναι καθοριστική η εφαρμογή καλών πρακτικών για την διασφάλιση της παροχής υπηρεσιών με συγκεκριμένες ποιοτικές προδιαγραφές.

Ανισότητες

Στη συζήτηση οι επιστήμονες τόνισαν ότι το βάρος από την κλιματική αλλαγή και την περιβαλλοντική επιβάρυνση δεν μοιράζεται ισότιμα, με αποτέλεσμα συγκεκριμένοι πληθυσμοί, ηλικιακές ομάδες και ορισμένες περιοχές, να εκτίθενται περισσότερο στους κινδύνους αυτούς.

Οι ανισότητες αφορούν την μεγαλύτερη έκθεση σε κίνδυνο συγκεκριμένων ηλικιακών ομάδων, με σοβαρότερε συνέπειες, διακυβεύοντας την υγεία και εντείνοντας τις κοινωνικές ανισότητες.

Κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές ανισότητες αλληλοεπικαλύπτονται και επιβαρύνουν τους πληθυσμούς αθροιστικά.

Για το λόγο αυτό, χρειάζεται ικανοποιητική πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, προστασία των πιο ευαίσθητων από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και πλήρεις και δίκαιες πολιτικές για να περιοριστεί η περιβαλλοντική υποβάθμιση.

61.000 νεκροί

Με τις τέσσερις πιο ζεστές χρονιές να καταγράφονται από το 2020 και τις 10 πιο ζεστές χρονιές να συμβαίνουν στην Ευρώπη από το 2007, η κλιματική αλλαγή προκάλεσε πάνω από 61.000 θανάτους λόγω καύσωνα σε 35 από τις 41 χώρες της Περιφέρειας Ευρώπης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας μόνο το 2022.

Επιπλέον 35.864 άνθρωποι άνω των 65 ετών έχασαν τη ζωή τους από καύσωνα στην Ευρώπη από το 2018-2022, σε σύγκριση με αυτούς που πέθαναν από καύσωνα τα έτη 2000-2004. Στην Ελλάδα, οι πρόσθετοι θάνατοι έφτασαν τα 365 άτομα (αύξηση 62%), κατατάσσοντας τη χώρα στην 14η θέση, όταν η Γερμανία είχε 6.213 πρόσθετους θανάτους (αύξηση 65%) και η Ισπανία 1532 θανάτους (αύξηση 61%). Πρώτη στην κατάταξη ήταν το Τατζικιστάν με 199 επιπλέον θανάτους από καύσωνα (αύξηση 185%), ενώ στις τελευταίες θέσεις ήταν η Κυργιζία, η Πορτογαλία και η Μολδαβία με αύξηση στους θανάτους κατά 7%.

Για το λόγο αυτό, πάνω από 20 χώρες της περιοχής έχουν σχέδια ενίσχυσης των υποδομών υγείας για την προστασία των ευάλωτων πληθυσμών από τη θνησιμότητα που σχετίζεται με την άνοδο της θερμοκρασίας, καθώς η έκθεση σε καύσωνα δεν σημαίνει μόνο δυσφορία από τη ζέστη, αλλά σε αύξηση του στρες, θερμοπληξία, επιδείνωση καρδιαγγειακών παθήσεων και οξεία νεφρική βλάβη, ενώ στους ηλικιωμένους, επιτείνει τα προβλήματα από τις χρόνιες παθήσεις από τις οποίες πάσχουν ήδη.

Η έκθεση των ευάλωτων πληθυσμών, όπως οι ηλικιωμένοι και τα νήπια στον καύσωνα, αυξήθηκε αισθητά το 2023, έναντι της περιόδου 1986-2005. Συγκεκριμένα, το 2023 καταγράφηκαν 13,4 δις. άτομα και ημέρες καύσωνα, που αντιστοιχούσαν σε 13,8 ημέρες καύσωνα ανά άτομο, αυξημένες κατά 20% έναντι του 2022 που καταγράφηκαν 11,1 δις. ημέρες. Βρέφη και ηλικιωμένοι άνω των 65 βρέθηκαν το 2023 εκτεθειμένοι σε καύσωνα κατά 109,9 εκατ. ημέρες κατ΄ άτομο και κατά 1.502,7 εκατ. ημέρες κατ΄άτομο παραπάνω απ΄ότι τα έτη 1986-2005.

Η έκθεση του ΠΟΥ Ευρώπης επισημαίνει ότι σημαντικό είναι και το αποτύπωμα των συστημάτων υγείας των ίδιων στην κλιματική αλλαγή, καθώς ευθύνονται για το 5% της εκπομπής αερίων θερμοκηπίου κατά μέσο όρο και φθάνουν μέχρι και το 8%