Οι τροφικές δηλητηριάσεις είναι πολύ συνηθισμένες το καλοκαίρι. Εντούτοις συχνά δεν αντιλαμβανόμαστε ότι οφείλονται στον εσφαλμένο τρόπο διαχείρισης των φαγητών που τρώμε και του νερού, παρότι είναι γνωστό πως αλλοιώνονται εύκολα όταν κάνει πολλή ζέστη.
Αυτός είναι και ο λόγος που οι ειδικοί του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) επαναλαμβάνουν σε κάθε ευκαιρία πως είναι απαραίτητο να τηρούμε βασικούς κανόνες ασφαλείας καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού – την περίοδο, δηλαδή, που το θερμόμετρο αγγίζει… κόκκινο.
Στο πλαίσιο αυτό, και καθώς το φετινό καλοκαίρι αναμένεται ιδιαίτερα ζεστό, το ένθετο «Υγεία» υπενθυμίζει τις αναλυτικές οδηγίες που έχει εκδώσει ο ΕΟΔΥ για την ασφάλεια της διατροφής στη ζέστη, ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ) για την καλή συντήρηση των τροφίμων αλλά και η «Mayo Clinic» για τα συμπτώματα που υποδηλώνουν τροφική δηλητηρίαση.
Κανόνες για ασφαλή τρόφιμα
Ο ΕΟΔΥ στους κανόνες του συμπεριλαμβάνει τα εξής:
– Να πλένετε καλά τα χέρια σας με σαπούνι και νερό πριν από τον χειρισμό των τροφίμων.
– Να μαγειρεύετε το φαγητό μέχρι μία ώρα μετά την απόψυξή του.
– Να χρησιμοποιείτε ξεχωριστό εξοπλισμό και σκεύη (π.χ. μαχαίρια, επιφάνειες κοπής) για τον χειρισμό ωμών φαγητών.
– Να πλένετε προσεκτικά φρούτα και λαχανικά, ιδίως εάν πρόκειται να καταναλωθούν ωμά.
– Να μη χρησιμοποιείτε τρόφιμα μετά την ημερομηνία λήξης τους.
– Να πλένετε και να απολυμαίνετε επιμελώς όλες τις επιφάνειες και τον εξοπλισμό που χρησιμοποιήσατε για την προετοιμασία του φαγητού.
– Να μην αφήνετε το μαγειρεμένο φαγητό εκτεθειμένο στη ζέστη. Πρέπει να το διατηρείτε σε κατάλληλη θερμοκρασία, ιδανικά κάτω από 5°C. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι θα το βάζετε στο ψυγείο σύντομα μετά το μαγείρεμα.
– Σε περίπτωση που δεν υπάρχει η δυνατότητα χρήσης ψυγείου, να καταναλώνετε το μαγειρεμένο φαγητό σε λιγότερο από δύο ώρες από την προετοιμασία του.
– Να φυλάσσετε σε ξεχωριστά δοχεία τα μαγειρεμένα από τα ωμά φαγητά, πουλερικά και θαλασσινά.
– Να προστατεύετε τα τρόφιμα και την περιοχή της κουζίνας από έντομα, κατοικίδια και άλλα ζώα.
Τι προτείνεται για το νερό
– Να καταναλώνετε πάντοτε ασφαλές νερό.
– Σε περίπτωση που ενημερωθείτε ότι δεν πρέπει, για κάποιο λόγο, να καταναλώσετε το νερό στην περιοχή σας, να πίνετε εμφιαλωμένο. Εναλλακτικά, να βράζετε το νερό πριν από την κατανάλωσή του (1-2 λεπτά).
– Να μην αφήνετε τα μπουκάλια με το εμφιαλωμένο νερό εκτεθειμένα στη ζέστη ούτε στον ήλιο.
– Να αποθηκεύετε το εμφιαλωμένο νερό στο ψυγείο ή σε σκοτεινά και δροσερά μέρη.
– Να καταναλώνετε 2-3 λίτρα νερού την ημέρα, όταν κάνει πολλή ζέστη.
Ολα τα μυστικά του… ψυγείου
Καθώς δε το καλοκαίρι, αρκετοί συνηθίζουν να επισκέπτονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα τις εξοχικές τους κατοικίες, αποθηκεύοντας τρόφιμα για την επόμενη φορά που θα επιτρέψουν στον εαυτό τους λίγες ξέγνοιαστες στιγμές είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζουν πόσο καιρό αντέχουν τα ωμά τρόφιμα στο ψυγείο.
Το ίδιο ισχύει για όσους επιμένουν να τρώνε… σπιτικά ακόμη και στον τόπο που παραθερίζουν αλλά και για εκείνους που επιστρέφουν (ή παραμένουν) στο σπίτι τους.
Ο γενικός κανόνας λέει πως η σωστή συντήρηση των τροφίμων αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες της ασφαλούς διατροφής. Συνεπώς τα ευπαθή (ευαλλοίωτα) τρόφιμα πρέπει να τοποθετούνται στο ψυγείο.
Ομως, το αμέσως επόμενο ερώτημα που ζητά απάντηση είναι για πόσο καιρό είναι ασφαλές να καταναλώνουμε ένα τρόφιμο που συντηρείται στο ψυγείο και πότε είναι ασφαλέστερο να μπει στην κατάψυξη;
Σύμφωνα με ενημερωτικό οδηγό που είχε εκδώσει στο παρελθόν ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ), ως ευαλλοίωτα τρόφιμα χαρακτηρίζονται εκείνα που περιέχουν μεγάλο ποσοστό πρωτεϊνών και υγρασίας, επομένως συμβάλλουν στη γρήγορη ανάπτυξη μικροοργανισμών. Τέτοιου είδους τρόφιμα είναι, μεταξύ άλλων: Το κρέας, τα πουλερικά, τα αβγά, τα γαλακτοκομικά, τα ψάρια, τα οστρακοειδή.
Τα τρόφιμα αυτά πρέπει πάντοτε να συντηρούνται στο ψυγείο ή στην κατάψυξη. Υπάρχουν, όμως, και άλλα που τα βάζουμε στο ψυγείο για να διατηρηθούν για περισσότερο καιρό. Τέτοια τρόφιμα είναι π.χ. τα φρούτα και τα λαχανικά.
Επιπρόσθετα στο ερώτημα, πόσο καιρό μπορούμε να διατηρήσουμε με ασφάλεια τα ωμά τρόφιμα στο ψυγείο ο ΕΦΕΤ συνιστά τους εξής χρόνους διατήρησης:
Στο ψυγείο (θερμοκρασίες 1 έως 5 βαθμοί Κελσίου)
Νωπό κρέας: 3-5 ημέρες
Κιμάς: 1-2 ημέρες
Κοτόπουλο: 1-2 ημέρες
Ψάρι: 1 ημέρα.
Κατάψυξη (-18 βαθμοί Κελσίου)
Λαχανικά: 8 μήνες
Κιμάς: 3-4 μήνες
Βοδινό: 6-10 μήνες
Χοιρινό: 4-6 μήνες
Κοτόπουλο: 9 μήνες.
Για τη σωστή απόδοση του ψυγείου πάλι, παίζει σημαντικό ρόλο η σωστή τοποθέτηση των φαγώσιμων. Πιο συγκεκριμένα ο ΕΦΕΤ τονίζει τα εξής:
– Μην υπερφορτώνετε το ψυγείο σας.
– Μη βάζετε στο ψυγείο τρόφιμα, αν δεν είναι καλυμμένα ή σε κλειστά δοχεία/περιέκτες.
– Μη βάζετε ποτέ στα ψηλά ράφια τα ωμά κρέατα/πουλερικά, γιατί μπορεί να στάξουν σε τρόφιμα που βρίσκονται σε χαμηλότερα ράφια.
– Μην τοποθετείτε ποτέ ζεστό φαγητό στο ψυγείο.
– Να αποθηκεύετε το νωπό κρέας/πουλερικά χωριστά από τα έτοιμα προς κατανάλωση προϊόντα.
– Να ελέγχετε πάντοτε την ημερομηνία λήξης των τροφίμων πριν τα καταναλώσετε. Να πετάτε όσα έχουν λήξει ή αλλοιωθεί.
– Να αποψύχετε, να καθαρίζετε και να απολυμαίνετε τακτικά το ψυγείο, τα ράφια και τα δοχεία του.
Τα ύποπτα σημάδια της τροφικής δηλητηρίασης
Οι ειδικοί της παγκοσμίου φήμης «Mayo Clinic» έχουν δημιουργήσει έναν εύχρηστο οδηγό με τα συνήθη συμπτώματα που υποδηλώνουν πως κάποιος μπορεί να έχει καταναλώσει χαλασμένο τρόφιμο. Η αιτία που οι άνθρωποι αρρωσταίνουν είναι οι μολυσματικοί οργανισμοί που αναπτύσσονται – συμπεριλαμβανόμενων των βακτηρίων, των ιών και των παρασίτων – ή οι τοξίνες.
Ετσι, τα συμπτώματα μπορούν να εκδηλωθούν μόλις λίγες ώρες μετά την κατανάλωση μολυσμένου φαγητού, παρ’ όλα αυτά κατά κανόνα η κακουχία είναι ήπια και περνά χωρίς αγωγή. Παρ’ όλα αυτά σε κάποιες περιπτώσεις οι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν νοσηλεία στο νοσοκομείο.