Μια πιο θεσμοθετημένη αντιμετώπιση του long covid επιχειρεί το υπουργείο Υγείας, με την προσπάθεια τυποποίησης μέσω του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας (ΚΕΣΥ) των δεδομένων για την πάθηση, αλλά και επεκτείνοντας την κάλυψη των ασθενών σε μονάδες του ιδιωτικού τομέα υγείας.
Ήδη από το 2020 στο σύστημα υγείας λειτουργούν 132 εξειδικευμένα κέντρα για long covid, από τα οποία τα 50 σε Κέντρα Υγείας και έχουν προσέλθει μέχρι στιγμής 24.500 ασθενείς για εξειδικευμένη θεραπεία.
Σχετικές δηλώσεις έκανε ο υπουργός Υγείας Θάνος Πλεύρης στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου για την παρουσίαση του Πρότυπου Διεπιστημονικού Κέντρου Αναφοράς για ασθενείς με long covid, της Α’ κλινικής Εντατικής Θεραπείας της Ιατρικής Αθηνών, στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός.
Ο κ. Πλεύρης αναφέρθηκε σε ένα νέο πλαίσιο που θα προβλέπει εξειδικευμένες εξετάσεις μόλις ο ασθενής περάσει covid, παρακολούθηση από όλες τις ειδικότητες που εμπλέκονται και κάλυψη και της αποκατάστασης στις περιπτώσεις που χρειάζεται. Για την κάλυψη των υπηρεσιών αυτών, ο υπουργός Υγείας αναφέρθηκε σε επέκταση της κάλυψης και από τον ιδιωτικό τομέα. Γι΄αυτό εξήγησε πως χρειάζεται ειδικός κωδικός ώστε να μην εμπλέκονται οι υπηρεσίες αυτές με clawback και rebate.
To Κέντρο
Η διευθύντρια του Κέντρου Αναφοράς, καθηγήτρια Πνευμονολογίας , Εντατικολόγος Αναστασία Κοτανίδου, αναφερόμενη στο long covid, σημείωσε πως σύμφωνα με τις μελέτες περίπου το 30% των ασθενών που θα νοσήσουν από κοροναϊό, θα πληγούν από long covid, με επιπτώσεις διάφορα συστήματα του οργανισμού τους όπως η καρδιά , οι πνεύμονες, το κεντρικό νευρικό σύστημα, το ήπαρ, οι ενδοκρινείς αδένες κλπ.
«Για κάποιους, τα συμπτώματα είναι βραχύβια και υποχωρούν, όμως για μερικούς είναι πιο σοβαρά και χρειάζεται να νοσηλευτούν σε κρίσιμη κατάσταση. Για κάποιους όμως, η νόσηση αποτελεί τροχοπέδη που τους διαταράσσει τη ζωή», είπε η κ. Κοτανίδου και διευκρίνισε ότι μέχρι τέσσερις εβδομάδες ορίζεται η οξεία φάση της νόσου, ενώ έξι μήνες μετά ορίζεται η long covid, και στο ενδιάμεσο διάστημα είναι η post covid περίοδος.
Τα συμπτώματα που επιμένουν μετά την οξεία φάση, είναι κυρίως η κόπωση, ενώ πολλές φορές υπάρχει δύσπονοια, αδυναμία συγκέντρωσης, προβλήματα στον ύπνο, ταχυπαλμίες. Καθώς όμως δεν γνωρίζουμε ποιοί θα νοσήσουν από long covid, η κ. Κοτανίδου επεσήμανε ότι σημαντική προστασία παρέχουν τα αντι-ιικά φάρμακα, τα οποία πρέπει να χορηγούνται τις πρώτες 3-5 ημέρες της νόσησης, διαφορετικά δεν υπάρχει όφελος.
Η κ. Κοτανίδου σημείωσε ότι χρειάζεται πολύ μεγάλη φροντίδα στους ασθενείς αυτούς και από πολλές ειδικότητες,. Το συγκεκριμένο ιατρείο ξεκίνησε να λειτουργεί από τους πρώτους μήνες της πανδημίας το 2020, με την εμπλοκή όλων των ειδικοτήτων και όπως τόνισε, «η συμβολή εντός και εκτός νοσοκομείου, είναι μεγάλη», καθώς πολλοί από τους επιστήμονες που συμμετέχουν δεν αποτελούν προσωπικό του Ευαγγελισμού και δεν αμοίβονται.
Ο ΕΟΔΥ
Από την πλευρά του ΕΟΔΥ, ο πρόεδρος Θεοκλής Ζαούτης ανέφερε πως ο αρχικός σχεδιασμός αφορά 7 αντίστοιχα κέντρα σε ολόκληρη τη χώρα, ώστε να δημιουργηθεί ένα πιο ολοκληρωμένο δίκτυο για την πάθηση, την οποία χαρακτήρισε μια επείγουσα νόσο δημόσιας υγείας. Ζήτησε τη μεταφορά τεχνογνωσίας από την περίθαλψη των ασθενών στο συγκεκριμένο Κέντρο, προκειμένου να μεταφερθεί η γνώση και στα υπόλοιπα κέντρα που δημιουργούνται, ενώ υποσχέθηκε αντίστοιχη υποστήριξη με την παροχή από τον Οργανισμό, δεδομένων ανάλυσης, ώστε να στηριχθεί η δράση σε όλη την Ελλάδα.
Η αναπληρώτρια καθηγήτρια Πνευμονολογίας Παρασκευή Κατσαούνου, στην ομιλία της έκανε λόγο για φλεγμονή και προθρομβώσεις που προκαλεί ο κοροναϊός και μέσω αυτών πλήττονται τα άλλα συστήματα πέραν του αναπνευστικού.
Η κ. Κατσαούνου επεσήμανε ότι υπάρχει περίπτωση ένα μήνα μετά τη νόσηση να εμφανιστούν καινούρια συμπτώματα, τα οποία να μην είναι σταθερά, αλλά να υποτροπιάζουν όταν υπάρχει αφυδάτωση, στρες ή κόπωση του ασθενή.
Τρεις στους τέσσερεις ασθενείς με long covid θα έχουν ως προεξάρχον σύμπτωμα την κόπωση, ενώ ακολουθούν η δύσπνοια και οι διαταραχές ύπνου.
Ανέφερε επίσης ότι η θνησιμότητα όσων νοσούν από κοροναϊό παραμένει αυξημένη για το επόμενο έτος, όχι μόνο εξαιτίας των αναπνευστικών ή καρδιολογικών αιτίων, αλλά λόγω επαναλοιμώξεων.
Παρατήρησε ότι η Όμικρον σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο για long covid σε σύγκριση με την Δέλτα, όμως με την ταχύτατη εξάπλωσή της οι απόλυτοι αριθμοί των ανθρώπων με long covid μπορεί να είναι πολύ αυξημένοι.
Αναφερόμενη στο Κέντρο, είπε ότι μέχρι στιγμής έχουν εξεταστεί πάνω από 60 ασθενείς με long covid από 500 που προσήλθαν, ενώ άλλοι 200 βρίσκονται σε αναμονή.
Νευρολογικά τα κυριότερα συμπτώματα
Ο καθηγητής Νευρολογίας Στέργιος – Στυλιανός Γκατζώνης παρατήρησε ότι στην οξεία φάση υπάρχει προσβολή του νευρικού συστήματος, όχι όμως συχνά. Το νευρικό σύστημα πάσχει, γιατί πάσχουν τα άλλα όργανα. Όμως από το post covid σύνδρομο, τα περισσότερα συμπτώματα είναι νευρολογικά.
Αναφέρθηκε σε δύο μελέτες, η πρώτη σε 160 ασθενείς και η δεύτερη μια μεταανάλυση σε 48.000 ασθενείς που διαπιστώνουν ότι το 80% των συμπτωμάτων είναι νευρολογικά, με κυριότερη την κόπωση, κεφαλαλγία, διαταραχή προσοχής, αγευσία, ανοσμία, διαταραχή μνήμης, μείωση ακοής ή εμβοές, άγχος και κατάθλιψη.
Παράλληλα όμως, διαπιστώθηκαν και περιστατικά άνοιας στους πρώτους έξι μήνες μετά την αρχική νόσηση, γεγονός που οδηγεί στην υπόθεση για εκφυλιστικές παθήσεις του νευρικού συστήματος.
Στη συνέχεια ο καθηγητής έκανε έκκληση στο υπουργείο Υγείας για στήριξη του κέντρου με το απαραίτητο προσωπικό και υποδομές, προκειμένου να ανταπεξέλθει το κέντρο στη «δεύτερη πανδημία» του long covid.
Ζητήματα καρδιάς
Στις επιπτώσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα αναφέρθηκε ο καρδιολόγος, επιμελητής Α΄ Παντελής Γουνόπουλος, λέγοντας πως πιθανότατα ο ιός παραμένει ενεργός στα μυοκαρδιακά κύτταρα. Οι επιπτώσεις είπε, σχετίζονται με την ανάπτυξη της φλεγμονής και τη μυοκαρδίτιδα που προκαλείται πολλές φορές, εξαιτίας του φαινομένου των μικροθρομβώσεων και την έντονη διέγερση ανοσολογικού μηχανισμού του οργανισμού.
Τα κυριότερα συμπτώματα είναι το αίσθημα παλμών, η ταχυκαρδία, πόνος στο θώρακα, βραδυκαρδία, προλιποθυμική τάση, δύσπνοια, εύκολη κόπωση και ορθοστατική ταχυκαρδία.
Στη συνέχεια αναφέρθηκε σε αλγόριθμο εξετάσεων που ακολουθούνται στο καρδιολογικό ιατρείο για επιβεβαίωση του long covid, με αιματολογικές, απεικονιστικές αλλά και πιο ειδικές εξετάσεις, για να καταλήξει ότι από τους 40 ασθενείς που εξετάσθηκαν οι μισοί ήταν θετικοί.
Πώς επηρεάζονται οι ορμόνες
Οι επιπτώσεις στο ενδοκρινικό σύστημα είναι εξίσου σημαντικές, πολύ περισσότερο αφού το ένα τρίτο των ασθενών που ανέπτυξαν διαταραχές σακχάρου κατά την οξεία νόσηση από κοροναϊό, παραμένουν με εμφανείς διαταραχές ή σακχαρώδη διαβήτη και μετά την αποθεραπεία τους από τον κοροναϊό.
Η Δήμητρα Βασιλειάδη, ενδοκρινολόγος, διευθύντρια ΕΣΥ στο εθνικό κέντρο αναφοράς θυρεοειδή, υπόφυσης και επινεφριδίων που λειτουργεί στον Ευαγγελισμό, σημείωσε ότι η long covid είναι μια πολυσυστηματική νόσος, καθώς ο υποδοχέας ACE 2 που προσδένεται ο ιός, εκφράζεται στον υποθάλαμο, την υπόφυση, τον θυρεοειδή, το πάγκρεας, τα επινεφρίδια και τις γονάδες.
Τα συμπτώματα και εδώ δεν είναι ειδικά. Εμφανίζεται κόπωση, κεφαλαλγίες, διαταραχή στη νόηση, διαταραχές ύπνου ή τριχόπτωση. Και χρειάζεται διερεύνηση από πού προέρχονται, καθώς το 20% των ασθενών με long covid, αντιμετωπίζουν ενδοκρινολογικές διαταραχές, κυρίως από τα επινεφρίδια και τον θυρεοειδή, ενδεχομένως και της υπόφυσης.
Τα δικαιώματα των ασθενών
Στα δικαιώματα των ασθενών με long covid στάθηκε η πρόεδρος του Συλλόγου Ασθενών με Long Covid, Ελένη Ιασωνίδου, παιδίατρος, τονίζοντας πως η πορεία των ασθενών είναι σταθερά ανοδική και μάλιστα σε αυτούς περιλαμβάνονται και τα παιδιά.
Οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι το 10-20% όσων νόσησαν από κοροναϊό θα αναπτύξει συμπτώματα long covid με αποτέλεσμα να υπολογίζεται πως ήδη πάσχουν 1,7 εκατ. άνθρωποι. Η νόσος πλήττει έναν στους πέντε ηλικίας 18-65 ετών και έναν στους τέσσερις άνω των 65 ετών. Στην Ελλάδα υπάρχουν 3,5 εκατομμύρια καταγεγραμμένες λοιμώξεις.
Η κ. Ιασωνίδου εστίασε στην ανάγκη ισότιμης πρόσβασης των ασθενών στις υπηρεσίες υγείας, στα εργασιακά τους δικαιώματα και την ασφαλιστική κάλυψη, με έμπρακτη οικονομική και νομοθετική στήριξη.
