«Ο πρώτος σκόρερ σε ένα πρωτάθλημα είναι πάντα ο καλύτερος ποιητής της χρονιάς », είπε κάποτε ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι για να απεικονίσει την ποιητική διάσταση του ποδοσφαίρου. Ο Παζολίνι δολοφονήθηκε στη Ρώμη πριν από σχεδόν μισό αιώνα-στις 2 Νοεμβρίου 1975. Μια δολοφονία που συνεχίζει ακόμη και σήμερα να προκαλεί ερωτηματικά, καθώς μία ομάδα νεοφασιστών φέρεται να ήταν υπεύθυνη.
Ο Παζολίνι είχε πολλές ιδιότητες: Σκηνοθέτης, σεναριογράφος, κριτικός, ηθοποιός, συγγραφέας, ποιητής, δημοσιογράφος, αλλά κυρίως λάτρης του ποδοσφαίρου . Παραπονιόταν μάλιστα γιατί οι δημοσιογράφοι της εποχής του τον καλούσαν να μιλήσει μόνο για το σινεμά και όχι για το ποδόσφαιρο. «Όλοι με βλέπουν μόνο ως εκπρόσωπο της κουλτούρας. Ποτέ δεν με καλούν να δώσω μια διάλεξη για το ποδόσφαιρο, αν και είμαι καλά προετοιμασμένος για αυτό. Το μόνο που θέλουν από εμένα είναι πολιτιστικές δικαιολογίες, ίσως γιατί ο πολιτισμός στις μέρες μας παρέχει ένα εξαιρετικό άλλοθι».
Σε μια συνέντευξή του στην La Stampa το 1973, ο Παζολίνι είχε απαντήσει ότι θα ήθελε να είναι «ένας καλός ποδοσφαιριστής»: «Για μένα το ποδόσφαιρο είναι απ’ τις μεγαλύτερες απολαύσεις, μετά τη λογοτεχνία και τον έρωτα». Ο Παζολίνι εργάστηκε μάλιστα και ως αθλητικός ρεπόρτερ και ήταν οπαδός της Μπολόνια, για την οποία μάλιστα γύρισε μια ταινία το 1963.
«Η τελευταία ιεροτελεστία»
Η φράση όμως του Παζολίνι που έχει μείνει στην ιστορία είναι ότι «το ποδόσφαιρο είναι η τελευταία ιεροτελεστία της εποχής μας… Είναι παράξενο πράγμα! Όλα αλλάζουν, αλλά το απόγευμα της Κυριακής στο γήπεδο έμεινε ίδιο. Αναρωτιέμαι γιατί…».
Για τον Παζολίνι, «οι δεκάδες χιλιάδες φίλαθλοι που συγκεντρώνονται σε ένα γήπεδο είναι ένα δυνητικά επαναστατικό πλήθος» γράφει ο καθηγητής δημοσιογραφίας στο πανεπιστήμιο της Νάπολι,Βαλέριο Κούρτσιο στο βιβλίο του για με τίτλο «το ποδόσφαιρο μετά τον Παζολίνι».
Ο Κούρτσιο εξηγεί ότι για τον Παζολίνι, το ποδόσφαιρο ήταν μια από τις λίγες καταστάσεις που εξακολουθούν να δίνουν νόημα στην ανθρώπινη ζωή. Ηταν «το μόνο μέρος όπου συγκεντρώνονται ακόμη όλα τα στρώματα, οι τάξεις και οι ιδεολογίες και, όπως έκαναν οι άνθρωποι που πήγαιναν στην εκκλησία κάποτε, συγχωνεύονται σε μια μάζα» Στο ποδόσφαιρο μπορείς να αντλήσεις δύναμη και έμπνευση, να βιώσεις την ελευθερία, την ξεγνοιασιά και την κοινωνικότητα.
Ταυτόχρονα, το ποδόσφαιρο είναι επίσης μια παγκόσμια γλώσσα, ένα μέσο ανταλλαγής και κοινωνικής συμμετοχής: Οι δύο ώρες επευφημιών, αλλά και επιθετικότητας στον αντίπαλο και αδερφοποίηση των οπαδών στο γήπεδο, είναι λυτρωτικές: έστω κι αν από την άποψη μιας ηθικολογικής πολιτικής εκφράζεται μια στάση άρνησης ή φυγής.
«Η μπάλα -λέει ο Κούρτσιο-είναι για τον Παζολίνι μια ανθρώπινη γλώσσα, η οποία εκφράζεται κάθε φορά που ένα πόδι την αγγίζει. Και αν το ποδόσφαιρο είναι γλώσσα, οι αθλητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν διαφορετικά εκφραστικά στυλ: έτσι το ομαδικό χορωδιακό παιχνίδι των ομάδων της Κεντρικής Ευρώπης είναι μια ρεαλιστική θεατρική πρόζα, ενώ η ντρίμπλα των Νοτιοαμερικανών είναι λυρική ποίηση».
Όπιο του λαού;
«Το ποδόσφαιρο είναι το όπιο του λαού» είχε πει κάποτε ο Αρίγκο Σάκι, σε μια αναγωγή της φράσης του Καρλ Μαρξ για τη θρησκεία.
Ο Γερμανός σκηνοθέτης ταινιών ντοκιμαντέρ Πέπε Ντάνκβαρτ, ο οποίος γύρισε ταινία για τον Παζολίνι, με τίτλο: «Vor mir der Sued» (Μπροστά από εμένα ο Νότος), εξηγεί: «Ο Παζολίνι, αν και δηλωμένος κομμουνιστής, δέχθηκε επίθεση από όλες τις πλευρές. Αλλά δεν υποχώρησε. Έφερε αυτή τη νοοτροπία στο γήπεδο. Του άρεσε άλλωστε η επίθεση. Ήθελε την επίθεση. Χωρίς παιχνίδια τακτικής».
Εδώ έπεσε έξω πάντως ο Παζολίνι. Γιατί το ποδόσφαιρο άλλαξε απίστευτα, τις επόμενες δεκαετίες. Βιομηχανοποιήθηκε, το ταλέντο υποχώρησε πολλές φορές μπροστά στους «σούπερ αθλητές», η υψηλή τεχνική υποβαθμίστηκε απέναντι στην ταχύτητα και τη δύναμη. Η συγκίνηση της κερκίδας έγινε ένα καθημερινό τηλεοπτικό υπερθέαμα, τα συμφέροντα εισέβαλαν με ορμή…
Ο Γερμανός συγγραφέας Μόριτς Ρίνκε αναρωτιέται μάλιστα τι θα έλεγε ο Παζολίνι για το… Μουντιάλ του Κατάρ και τον Ιταλοελβετό πρόεδρο της FIFA, Τζιάνι Ινφαντίνο. « Θα έπρεπε να υπάρχει κάποιος σαν τον Παζολίνι τώρα. Θα κυνηγούσε και ο ίδιος αυτόν τον Ινφαντίνο, με όσα έχει πει και κάνει για το Μουντιάλ. Θα διαμαρτυρόταν για το πλήρες μάρκετινγκ αυτού του αθλήματος. Αλλά είμαι πεπεισμένος ότι στη συνέχεια θα παρακολουθούσε στα …κρυφά τους αγώνες».
