Το αριστούργημα της ρωσικής δραματουργίας, «Τα Παιδιά Του Ήλιου» του Μαξίμ Γκόρκι, ανεβαίνει για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά από την ομάδα Indigo Theatre Project, τις Κυριακές, στο θέατρο Αλκμήνη [Αλκμήνης 8-12, Γκάζι].
Μια παρέα νέων ανθρώπων, επιστημόνων, καλλιτεχνών, ανθρώπων της ανώτερης τάξης με προνόμια αλλά και προοδευτικές ιδέες, ξοδεύουν τον χρόνο τους σε φιλοσοφικές συζητήσεις με θέμα την επιστήμη, την τέχνη, την αισθητική και τον έρωτα ενώ γύρω τους χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν από την πείνα και την εξαθλίωση. Και ο Γκόρκι αναρωτιέται: Λογική, επιστήμη, πρόοδος για ποιόν; Και με ποιο τίμημα; Υπάρχει αληθινή πρόοδος όταν είναι μόνο για λίγους; Ποια είναι η ευθύνη των διανοουμένων, των καλλιτεχνών αλλά και κάθε ατομικότητας εν τέλει όταν η ανθρωπότητα υποφέρει;
Μιλήσαμε με τη Μυρτώ Πανάγου και τον Ιορδάνη Καλέση· δύο ηθοποιούς από τον δεκαμελή θίασο, που δίνει ζωή στο έργο που γράφτηκε το 1905.
Γιατί επιλέξατε να ανεβάσετε τη συγκεκριμένη παράσταση; Και πώς ήταν η πρώτη σας επαφή με το έργο;
Μυρτώ Πανάγου: «Το συγκεκριμένο έργο είχε ήδη επιλεγεί από την ομάδα Indigo Theater Project, εγώ προστέθηκα φέτος στον θίασο· είναι η δεύτερη χρονιά της παράστασης που πέρυσι πρωτοπαρουσιάστηκε, με ιδιαίτερη επιτυχία. Το έργο το γνώριζα αλλά δεν είχα εντρυφήσει σε όλη του τη διάσταση, την πλοκή και τους χαρακτήρες. Με σιγουριά μπορώ να πω πως μιλάμε για ένα έργο πολύ πλούσιο και ενδιαφέρον· θίγει θέματα που δεν έχουνε ημερομηνία λήξης, δημιουργεί χαρακτήρες ζωντανούς και παλλόμενους και την ίδια στιγμή αφήνει όλο τον χώρο για εναλλαγές ρυθμού και ατμόσφαιρας. Η γραφή του Γκόρκι, με όλη την κρυστάλλινη και άμεσή της λειτουργία, νομίζω πως κυριαρχεί και φωτίζεται έξοχα στο εν λόγω έργο».
Ιορδάνης Καλέσης: «Η επιλογή του έργου ανήκει στη σκηνοθέτιδα της παράστασης, Γιάννα Γκιώνη. Πρόκειται για ένα προφητικό κείμενο για την εποχή που γράφτηκε, λίγα χρόνια πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία. Ο συγγραφέας συμμετείχε στην εξέγερση του 1905, συνελήφθη, και, μέσα στη φυλακή, κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού του, γράφει “Τα παιδιά του ήλιου”. Για τον Γκόρκι, η ανατροπή του καθεστώτος θεωρείται δεδομένη. Αυτό που τον απασχολεί εδώ, είναι η κατάσταση μετά. Δείχνει τον δρόμο. Εστιάζει στον άνθρωπο. Στην ανθρώπινη τρυφερότητα. Στην ελευθερία της έκφρασης. Στις μικρές “ασήμαντες” προσωπικές αναφορές. Στην υπεράσπιση του αδύναμου. Στη στήριξη του ανίσχυρου, ανυπεράσπιστου ανθρώπου».
Πόσο επίκαιρο μπορεί να είναι σήμερα ένα έργο που γράφτηκε το 1905, με τη δράση του, μάλιστα, να τοποθετείται πολύ νωρίτερα;
Μ.Π.: «Αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον με το συγκεκριμένο έργο. Πως παρόλη τη χρονική απόκλιση που μπορεί να φέρει σε σχέση με το σήμερα, στην ουσία του παραμένει βαθιά επίκαιρο και σύγχρονο. Θέματα όπως η κοινωνική αδικία, ο μικροκοσμικός ωχαδερφισμός, το βόλεμα, η ανεπάρκεια και η διάλυση των ανθρώπινων σχέσεων, η δυσκολία επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, αποτυπώνονται ξεκάθαρα μέσα από το εν λόγω θεατρικό κείμενο. Και είναι θέματα που, τελικά, αποτυπώνονται ξεκάθαρα και στην καθημερινότητα ενός ανθρώπου του 2023. Όπως όλα τα μεγάλα έργα, έτσι και το συγκεκριμένο έργο του Γκόρκι ενέχει την έννοια της διαχρονικότητας και της ταύτισης του ανθρώπου του σήμερα με τον άνθρωπο του τότε. Κύκλους, άλλωστε, δεν κάνει η ανθρώπινη ιστορία;»
Ι.Κ.: «Έχουν απαντηθεί αυτά τα ζητήματα; Η συντριβή των μαζών από την πανίσχυρη εξουσία; Οι πόλεμοι; Η επιβολή των ψεύτικων αναγκών για την επίτευξη του κέρδους, με όποιο τίμημα; Η απληστία; Η άνιση γιγάντωση της τεχνολογικής εξέλιξης σε βάρος της ηθικής ανάπτυξης; Έχουν δοθεί ικανοποιητικές απαντήσεις; Και ποια είναι η θέση του ανθρώπου σε όλα αυτά; Τι ζούμε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως; Αυθόρμητα, πολλές φορές ρωτάμε: μα πώς κατάντησε έτσι η κοινωνία μας; Δεν ήταν έτσι παλαιότερα. Ένα θεατρικό έργο που αναδεικνύει αυτά τα θέματα, δεν είναι πια επίκαιρο;
Ο Γκόρκι αγαπά τους ανθρώπους. Γνωρίζει την ανθρώπινη φύση και απ’ την καλή κι απ’ την ανάποδη. Γι’ αυτό γράφει. Επειδή, τελικά, αγαπά τους ανθρώπους και συντάσσεται με τις δυνάμεις εκείνες που μάχονται για έναν κόσμο πιο ανθρώπινο και δικαιότερο».
Μιλήστε μας για τους ρόλους σας και τη σύνδεσή τους με τους υπόλοιπους ρόλους της παράστασης.
Μ.Π.: «Ο ρόλος μου είναι αυτός της Λίζας Προτασόφ, αδερφής του Πάβελ Προτασόφ, επιστήμονα και ιδιοκτήτη της έπαυλης στην οποία διαδραματίζεται το έργο. Οι δυο τους, ουσιαστικά, αποτελούν τους τελευταίους απόγονους της “ένδοξης οικογενείας των Προτασόφ”· εκπροσωπούν, δηλαδή, τρόπον τινά, κάτι από την παλιά Τσαρική Ρωσία. Όμως η Λίζα, εν αντιθέσει με τον αδελφό της που είναι χαμένος στην επιστήμη και τα πειράματά του, έχει μια κοινωνική ευαισθησία και μια συνειδητότητα για όλα όσα συμβαίνουν γύρω της. Δεν είναι τυχαίο πως ο ρόλος αυτός χαρακτηρίζεται ως η “φωνή” του ίδιου του Μαξίμ Γκόρκι. Μια νέα γυναίκα που αντιλαμβάνεται την αδικία, βλέπει την απληστία, συναισθάνεται τη φτώχεια και τις δυσκολίες των απλών ανθρώπων. “Δεν το βλέπετε, πρόκειται για ανθρώπους!”, βροντοφωνάζει σε όλους γύρω της, μα κανείς πραγματικά δεν την ακούει και δε τη λαμβάνει τελικά υπόψη του. Την ίδια στιγμή, η ευαίσθητη και διαταραγμένη ψυχοσύνθεσή της την εμποδίζει να δράσει πραγματικά. Βρίσκεται, λοιπόν, μέσα σε αυτή την εξοντωτική αμφισημία, που από τη μία αντιλαμβάνεται και αναγνωρίζει, από την άλλη φοβάται και δεν πράττει. Δεν θεωρώ πως ουσιαστικά συνδέεται με τους άλλους χαρακτήρες του έργου, με εξαίρεση ίσως τοn Μπόρις Νικολάγιεβιτς στον οποίο βρίσκει πάντα ένα καταφύγιο και έναν χώρο για να είναι ο εαυτός της. Εν γένει όμως τη χαρακτηρίζει ένα “μη ανήκειν” στα πράγματα, που πυροδοτείται τόσο από τη διαφορετική της ματιά απέναντι στη ζωή, όσο και από τον τίτλο της “τρελής” που της αποδίδουν συνέχεια. Είναι ένας χαρακτήρας ιδιαίτερα πλούσιος με μεγάλο εύρος υποκριτικής προσέγγισης, ένας χαρακτήρας που, ουσιαστικά, οδηγεί όλο το έργο μέχρι το τέλος, όπου τελικά οι τρομακτικοί της οιωνοί επιβεβαιώνονται ξεκάθαρα».
Ι.Κ.: «Υποδύομαι τον Μπόρις Νικολάγιεβιτς, τον χιουμορίστα κτηνίατρο της παρέας των επιστημόνων, τον άνθρωπο που κάνει τους άλλους να γελούν, που είναι ερωτευμένος με την Λίζα Προτασόφ, την οποία διεκδικεί ανεκπλήρωτα.
Σε αυτόν τον ρόλο, η δύναμη της εξιδανικευμένης αγάπης οδηγεί συνεχώς σε αδιέξοδα. Μήπως έτσι δεν γίνεται και στη ζωή;
Όμως, περισσότερα θα δουν οι θεατές στο θέατρο, καθώς η κατάληξη του έρωτα του συμπαθούς κτηνιάτρου, τον οδηγεί σε μια πράξη άκρως δραματική».
Θεωρείτε ότι η επιστήμη σήμερα βρίσκεται πιο κοντά στην υπηρεσία του ανθρώπου ή του κέρδους;
Μ.Π.: «Δυστυχώς, όλα πια κινούνται με γνώμονα το κέρδος. Και ναι, φυσικά και η επιστήμη ενέχει μέσα της την κερδοφορία σαν κινητήριο μοχλό. Αυτός ο άκρατος καπιταλισμός που πηγάζει από παντού πλέον, οδηγεί τα πάντα με βάση το κέρδος, τα νούμερα και τις υλικές απολαβές. Όταν η ίδια η υγεία -που προσωπικά τη θεωρώ το ύψιστο κοινωνικό αγαθό- μπαίνει πια σε διαδρομές άκρατης αισχροκέρδειας -θυμόμαστε όλοι τις διαμαρτυρίες για το ΕΣΥ το προηγούμενο διάστημα και την πάλη των υγειονομικών για ένα δημόσιο σύστημα υγείας- φυσικά και η επιστήμη θα βρίσκεται σε ανάλογα μονοπάτια και διαδρομές. Ακόμα και στην επί covid συνθήκη το είδαμε καλά αυτό…πρώτες θα πάρουνε το εμβόλιο οι χώρες “άλφα κατηγορίας” και στην Αφρική ακόμα θα πεθαίνουνε από τα μολυσμένα νερά, οι φαρμακευτικές θα κάνουνε αγώνα δρόμου για να κλείσουνε συμφωνίες και να επωφεληθούνε χρηματικά και άλλα πολλά “ευχάριστα”. Αυτός είναι ο κόσμος που ανήκουμε, ένας κόσμος άκρατου και βίαιου νεοφιλελευθερισμού που κραυγάζει από παντού».
Ι.Κ.: «Πιστεύω ότι είναι προφανές ότι σε αυτή τη χρονική περίοδο που διανύουμε, η ζυγαριά γέρνει φανερά προς την υπηρεσία του κέρδους. Και η πορεία, δυστυχώς, μοιάζει σαν να μην έχει επιστροφή. Θα χρειαστεί κάτι πολύ ισχυρό για διακοπεί αυτός ο κατήφορος. Όμως η μάχη, όπως πάντα συνέβαινε και εξακολουθεί να συμβαίνει, διεξάγεται καθημερινά. Και σε προσωπικό επίπεδο. Όσο κι αν θέλουν κάποιοι να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Αυτό δεν ισχύει. Αρκεί να κοιτάξουμε ο καθένας μας πόσο σημαντικά πράγματα έχουμε πετύχει στη ζωή μας. Αυτό, ίσως, χρειάζεται να κάνουμε. Να ασχοληθούμε με τις μικρές μας νίκες σε προσωπικό επίπεδο, μέχρι να ξανασυστηθούμε με τον πραγματικό ισχυρό εαυτό μας».
Τι σημαίνει το όνομα Indigo που έχετε επιλέξει και ποια είναι η φιλοσοφία της Θεατρικής σας Ομάδας;
Μ.Π.: «Εγώ συνεργάζομαι φέτος για πρώτη φόρα με τους Indigo Theater Project και, επομένως, δεν γνωρίζω επακριβώς τι σηματοδοτεί το όνομα πάνω στην όλη φιλοσοφία της ομάδας. Θα πω, πάντως, πως σε μια εποχή που ο ατομισμός θερίζει, είναι πραγματικά ελπιδοφόρο να υπάρχουν θεατρικές ομάδες που, σε πείσμα των καιρών, δουλεύουν με τρόπο συλλογικό, με έγνοια τη συνύπαρξη και την από κοινού δημιουργία. Και μπράβο στα παιδιά του Indigo Theater Project που αγωνίζονται να τα κρατάνε ζωντανά όλα αυτά, με ομαδικό και συλλογικό τρόπο».
Ι.Κ.: «Indigo είναι ένα χρώμα αλλά και κάποια παιδιά που έχουν γεννηθεί, σύμφωνα με μια new age θεωρία, με κάποιες ιδιαίτερες δυνατότητες και δυνάμεις· μερικές φορές ακόμη και υπερφυσικές. Κάποια παιδιά που έχουν σίγουρα το χάρισμα της διορατικότητας. Θα θέλαμε να είναι έτσι. Θα θέλαμε πραγματικά να φέρουμε, μέσα φυσικά από σημαντική δουλειά και προετοιμασία, με ένα βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, κάτι καινούργιο στον χώρο του θεάτρου. Σίγουρα, αυτό που αντιλαμβάνομαι στην ομάδα Indigo, και αυτό είναι μια κατάκτηση, είναι ο σεβασμός προς τον συνάδελφο ηθοποιό ως δημιουργό αλλά και μια χαρά για τη δημιουργία. Επίσης, είναι ξεκάθαρος ο στόχος για μια τέχνη για τον άνθρωπο».
Η παράσταση θα συνεχιστεί μέσα στη νέα χρονιά; Και ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
Μ.Π.: «Δεν γνωρίζω αν η παράσταση θα έχει συνέχεια· αυτό λογικά θα το συναποφασίσει η ομάδα, με βάση και τα μελλοντικά τους καλλιτεχνικά σχέδια. Προσωπικά, στο δεύτερο μισό της σεζόν θα βρίσκομαι στην παράσταση “Η Εκδρομή” του Λένου Χρηστίδη που θα παιχτεί στο Θέατρο Άλφα σε σκηνοθεσία Θανάση Μεγαλόπουλου. Είναι μια δουλειά που την τρέχουμε από πέρυσι αλλά λόγω covid ατυχήσαμε την προηγούμενη χρονιά και φέτος, επιτέλους, ήρθε η ώρα να πραγματοποιηθεί. Οπότε νιώθω χαρούμενη και κάπως δικαιωμένη που επιτέλους αυτή η παράσταση θα γίνει!»
Ι.Κ.: «Σχεδιάζουμε κάτι καινούργιο για το 2023. Μέχρι τέλη Γενάρη, ωστόσο, σας περιμένουμε στο θέατρο Αλκμήνη. Αξίζει να δείτε αυτή τη δυνατή παράσταση.»
Τι εύχεστε για το 2023;
Μ.Π.: «Για το 2023 εύχομαι υγεία, αγάπη, αλληλεγγύη και μια ματιά κάπου πέρα από τον εαυτό μας. Και λίγη τύχη -γιατί ωραία η προσπάθεια, αλλά πρέπει και να σε θέλει λίγο μωρέ στο τέλος-τέλος. Και, όπως διάβασα και κάπου: “Κοίτα…. μακάρι να μπορούσα να σου πω ότι όλα θα πάνε καλύτερα. Αλλά, τα πράγματα δεν θα πάνε καλύτερα. Εσύ θα πας καλύτερα”».
Ι.Κ.: «Να πιστέψουμε ξανά και αληθινά στις δυνάμεις μας και να ξανακοιτάξουμε στα μάτια τον διπλανό μας».
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Συγγραφέας: Μαξίμ Γκόρκι
Μετάφραση-Σκηνοθεσία: Γιάννα Δ. Γκιώνη
Σκηνογραφία: Γιάννα Α. Γκιώνη
Πρωτότυπη μουσική: Ορέστης Τάνης
Φωτισμοί: Θωμάς Οικονομάκος
Φωτογραφίες: Ηλίας Τσαντός, Μίμης Δημόπουλος
Video game designer: Κατερίνα Ζαρταλούδη
Επιμέλεια Ρωσικών (τραγούδι): Δημήτρης Μ. Μόσχος
Επικοινωνία: Χρύσα Ματσαγκάνη
Ερμηνεία (αλφαβητικά): Άννα Αναστασοπούλου, Μάρκος Γέττος, Ιορδάνης Καλέσης, Μαριλένη Κουζού, Κίμωνας Κουρσόπουλος, Σοφία Λαμπιδώνη, Κωνσταντίνος Μαρούγκας, Μυρτώ Πανάγου, Γιάννης Πετρίδης, Γεωργία Σοφού.
