Πάνω από 150 φάρμακα βρίσκονται σε μακροχρόνια έλλειψη ή έχει διακοπεί η κυκλοφορία τους στην αγορά, όμως συνολικά περίπου 500 φάρμακα παρουσιάζουν ελλείψεις τελευταία, πολύ περισσότερο απ’ ότι πριν την πανδημία του κοροναϊού.
Οι ελλείψεις φαρμάκων δημιουργούν σημαντικά προβλήματα στους φαρμακοποιούς οι οποίοι βρίσκονται αντιμέτωποι με την εκτέλεση συνταγών καθημερινά, αλλά κυρίως στους ίδιους τους ασθενείς οι οποίοι ταλαιπωρούνται από φαρμακείο σε φαρμακείο μέχρι να βρεθεί το φάρμακό τους, καθυστερώντας την έναρξη της θεραπείας τους ή διακόπτοντάς την, αν πρόκειται για χρόνιους ασθενείς. Και στις δύο περιπτώσεις όμως, επιβαρύνεται η υγεία τους είτε άμεσα είτε μακροπρόθεσμα.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΕΟΦ, 98 φάρμακα βρίσκονται σε μακροχρόνια έλλειψη. Από αυτά, τα 39 αφορούν εξωνοσοκομειακές θεραπείες τα 15 νοσοκομειακές, τρία είναι εμβόλια, ενώ άλλα 41 φάρμακα εισάγονται στη χώρα από το Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας (ΙΦΕΤ). Τα φάρμακα αυτά χορηγούνται για υπέρταση, δερματολογικές ή ψυχικές παθήσεις, αντισηπτικά, παυσίπονα, αντικαρκινικά, αιματολογικά κλπ.
Οι κυριότεροι λόγοι που παρατηρείται η έλλειψή τους είναι είτε προβλήματα στη διαδικασία παραγωγής είτε προβλήματα στη διανομή, δείχνοντας πως οι επιπτώσεις της πανδημίας δεν έχουν εκλείψει ακόμη.
Την ίδια στιγμή όμως, άλλα 61 φάρμακα σταματούν να κυκλοφορούν στη χώρα μας με απόφαση των εταιρειών που τα παρασκευάζουν και τα οποία αφορούν αντιυπερτασικά, αντιβιοτικά, παυσίπονα, ορμόνες, παράγοντες πήξης αίματος, αντιδιαβητικά σκευάσματα, αντικαταθλιπτικά, μυοχαλαρωτικά κλπ.
Σχολιάζοντας το θέμα ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών Ελλάδος (ΟΣΦΕ) Βασίλης Μπιρλιράκης επεσήμανε ότι αδρές εκτιμήσεις ανεβάζουν τα φάρμακα που παρουσιάζουν έλλειψη στη χώρα μας περίπου στα 400-500 όμως κανένας φορέας δεν έχει αναλυτικά καταγράψει τις ελλείψεις, οι οποίες τείνουν πλέον στην κορύφωσή τους από την αρχή της πανδημίας μέχρι σήμερα.
Οι αιτίες
Τονίζοντας ότι το φαινόμενο των ελλείψεων υπήρχε πάντα, ποτέ όμως άλλοτε σε τόση ένταση, ο κ. Μπιρλιράκης σημείωσε πως πρόκειται για διεθνές πρόβλημα που κορυφώθηκε με την πανδημία, εξαιτίας των περιορισμών στις μεταφορές. Ο λόγος είναι ότι οι κύριες πηγές προμήθειας δραστικών υλών και εκδόχων (τα αδρανή προϊόντα που προστίθενται στις δραστικές ουσίες για να μπορέσουν να πάρουν συγκεκριμένη μορφή τα φάρμακα και να γίνουν χάπια, ενέσιμα κλπ) παραμένουν η Ινδία και η Κίνα, ενώ παράλληλα και οι παραγωγικές μονάδες βρίσκονται πλέον κυρίως στην Ασία, έτσι είναι δύσκολη η μεταφορά τόσο των πρώτων υλών όσο και του τελικού φαρμάκου διεθνώς.
Το πρόβλημα εντείνεται και από την αύξηση της ζήτησης στην διάρκεια της πανδημίας, η οποία όμως προκάλεσε και πρόσθετα προβλήματα στην παραγωγή και διανομή, από τις υποχρεωτικές άδειες του προσωπικού στην περίπτωση νόσησης από κοροναϊό.
Ελλείψεις έχουν καταγραφεί όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στις ΗΠΑ και στην Αυστραλία.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΟΣΦΕ, δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη κατηγορία φαρμάκων η οποία πλήττεται από τις ελλείψεις, αν και υπάρχουν ελλείψεις σε φάρμακα για τον διαβήτη, κυρίως στα ενέσιμα, σε αντιυπερτασικά, αντιπηκτικά, αντιβιοτικά κλπ, αλλά και σε όχι τόσο κρίσιμες κατηγορίες όπως αποχρεπτικά, ΜΗΣΥΦΑ κλπ. «Τα προβλήματα παραγωγής και διανομής, δεν περιορίζονται σε μια θεραπευτική κατηγορία μόνο» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μπιρλιράκης.
Στη χώρα μας, οι ελλείψεις οφείλονται επίσης στις χαμηλές τιμές που οδηγούν τις φαρμακευτικές να τα αποσύρουν ως εμπορικά ασύμφορα, είτε στο παράλληλο εμπόριο που δεν περιορίζεται στο πλεόνασμα των φαρμάκων αφού έχει καλυφθεί η εσωτερική αγορά.
Διαβάστε επίσης: Φαρμακοποιοί: Λύση στις ελλείψεις φαρμάκων η υποκατάσταση
Επιπτώσεις
Αναφερόμενος στον αντίκτυπο των ελλείψεων, είπε ότι «οι επιπτώσεις των ελλείψεων επηρεάζουν ολόκληρη την αλυσίδα του φαρμάκου. Κυρίως όμως ο μεγαλύτερος αντίκτυπος φαίνεται στους ασθενείς, γιατί μπορεί να προκαλέσουν καθυστέρηση στην έναρξη μιας θεραπείας ή στη σταθερή χορήγηση των απαιτούμενων δόσεων για μια χρόνια πάθηση, με επίπτωση στην εξέλιξη της νόσου τους. Και βέβαια οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι εντοπίζονται στους ευάλωτους πληθυσμούς, όπως είναι τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι, οι έγκυοι και οι πάσχοντες από χρόνιες παθήσεις.
Οι άνθρωποι αυτοί αναγκάζονται να γυρίζουν από φαρμακείο σε φαρμακείο για να βρουν το φάρμακο που τους έχει συνταγογραφηθεί, τη στιγμή που θα μπορούσε να αντικατασταθεί με κάποιο άλλο φάρμακο, χωρίς να επηρεάζεται η θεραπευτική αποτελεσματικότητα». 
Προτάσεις
Για την μείωση του προβλήματος των ελλείψεων, η ΟΣΦΕ έχει προτείνει κατ΄αρχήν την καταγραφή τους μέσω ενός «εργαλείου», που ενώ έχει ξεκινήσει να εφαρμόζεται στον ΕΟΦ, «η υπολειτουργία του αδρανοποιεί την πρόθεση για αναφορά των ελλείψεων στον Οργανισμό», επεσήμανε ο κ. Μπριλιράκης, ο οποίος παραδέχθηκε τις ελλείψεις προσωπικού στον ΕΟΦ, τόνισε όμως ότι «δεν παύει να έχει αυτό το χαρακτήρα, με αποτέλεσμα να είναι αναγκαία η λειτουργία του».
Πρόσθεσε επίσης, ότι θα πρέπει να υπάρξει ένας κοινός ορισμός στο τι σημαίνει έλλειψη φαρμάκου, γιατί δίνονται διαφορετικές ερμηνείες ανάλογα με τον κάθε φορέα, χωρίς την απαιτούμενη τεκμηρίωση.
Διαβάστε επίσης: «Φρένο» στις επείγουσες εισαγωγές φαρμάκων φέρνει η e-συνταγογράφηση
Και αφότου συμβούν όλα αυτά, τότε θα πρέπει να υπάρξει ένα όργανο στο οποίο να μετέχουν όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας φαρμάκου. Το όργανο αυτό θα πρέπει να βλέπει το πρόβλημα, να προτείνει και να εφαρμόζει λύσεις και στη συνέχεια να αξιολογείται το αποτέλεσμα των λύσεων που δόθηκαν.
Επιγραμματικά, οι προτάσεις της ΟΣΦΕ περιλαμβάνουν τα παρακάτω:
- Ενημέρωση και Εκπαίδευση των ασθενών για τη δυνατότητα υποκατάστασης των φαρμάκων με τα γενόσημά τους.
- Ενίσχυση της δυνατότητας των φαρμακοποιών να υποκαθιστούν φάρμακα σε έλλειψη ανάλογα με τη δοσολογία ή τη μορφή μετά από πλήρη πρόσβαση στο φάκελο υγείας του ασθενή.
- Ενίσχυση της δυνατότητας των φαρμακείων να δώσουν σήμα πιθανής έλλειψης φαρμάκου όταν υπάρχουν δυσκολίες στην εκτέλεση των συνταγών. Εάν εντός 72 ωρών η συνταγή δεν εκτελεστεί τότε δημιουργείται αυτόματα σήμα πιθανής έλλειψης φαρμάκου, το οποίο αθροίζεται με άλλα σήματα άλλων φαρμακείων. Όταν ξεπεραστεί συγκεκριμένο κατώφλι ενημερώνεται ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων προκειμένου να διερευνήσει το φαινόμενο.
- Ηλεκτρονική καταχώρηση των φαρμάκων που διατίθενται από τα φαρμακεία
- Υποχρεωτική διάθεση μέρους των συνταγογραφούμενων φαρμάκων μόνον με ηλεκτρονική συνταγή
- Ρυθμίσεις της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και της ηλεκτρονικής εκτέλεσης των συνταγών, ώστε να απενεργοποιούνται οι δίμηνες συνταγές σε φάρμακα σε έλλειψη ή να υπάρχει δυνατότητα εκτέλεσης της ίδιας συνταγής από δύο ή περισσότερα φαρμακεία,
- Δημιουργία ψηφιακού εργαλείου για την εξυπηρέτηση της ζήτησης από το φαρμακείο μέχρι την παρασκευάστρια εταιρία με τη συμμετοχή και του χονδρεμπορίου
- Προσδιορισμό των αποθεμάτων στο χονδρεμπόριο για άμεση κάλυψη των αναγκών όλων των περιοχών και ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου χονδρικής πώλησης φαρμάκων
- Συστηματική παρακολούθηση του εθνικού αποθέματος και της κυκλοφορίας φαρμάκων
- Συστηματική παρακολούθηση των ελλείψεων
- Συστηματική παρακολούθηση των παράλληλων εξαγωγών με ειδικό ιστότοπο
- Τήρηση των τρίμηνων αποθεμάτων από τις φαρμακευτικές και ειδοποίηση του ΕΟΦ στην περίπτωση της μείωσης κάτω από 50%,
- Ενίσχυση του Ε.Ο.Φ. με προσωπικό και ψηφοποίηση όλων των στοιχείων για τη διερεύνηση των τάσεων της φαρμακευτικής αγοράς και
- Δημιουργία μόνιμης Επιτροπής Ελλείψεων Φαρμάκων.
