Ελπίδες για οριστική λύση στη νόσο Πάρκινσον μετά την πενταετία

Ελπίδες για την αντιμετώπιση της νόσου Πάρκινσον, όμως όχι νωρίτερα από μια πενταετία, δίνουν οι κλινικές μελέτες που βρίσκονται σε εξέλιξη διεθνώς.

Τα φάρμακα που βρίσκονται υπό έρευνα, εφόσον δώσουν θετικά αποτελέσματα, θα έχουν πετύχει αλλαγή στην πορεία της νόσου, αφού ο στόχος που διερευνάται τώρα είναι η διακοπή της νευροεκφυλιστικής διαδικασίας που προκαλεί η ασθένεια.

Το πρώτο δείγμα αναμένεται να φανεί στην επόμενη διετία από τις κλινικές μελέτες, όμως στη συνέχεια θα πρέπει να υπάρξει και ο απαιτούμενος χρόνος για την κλινική πράξη.

Το αισιόδοξο αυτό μήνυμα έδωσε ο καθηγητής Νευρολογίας της Ιατρικής Ιωαννίνων Σπύρος Κονιτσιώτης, μιλώντας στο in.gr για τις εξελίξεις στη νόσο Πάρκινσον.

Όπως εξήγησε ο καθηγητής, «η νόσος Πάρκινσον είναι μια νευροεκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου. Στα νευροεκφυλιστικά νοσήματα, τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου προοδευτικά καταστρέφονται για λόγο συνήθως άγνωστο. Η νόσος Πάρκινσον είναι η δεύτερη συχνότερη νευροεκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου, μετά τη νόσο Αλτζχάιμερ.

Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα έχουμε περίπου 20.000 ασθενείς με νόσο Πάρκινσον.

Η νόσος είναι συχνότερη σε μεγαλύτερες ηλικίες, έτσι για τον πληθυσμό άνω των 60-65 η νόσος Πάρκινσον μπορεί να αφορά και το 1% αυτού του πληθυσμού».

Δεν είναι άνοια

Η νόσος Πάρκινσον διαφοροποιείται από την άνοια, καθώς πρόκειται για νόσημα που εκδηλώνεται κυρίως στην αρχή με κινητικά συμπτώματα.

Ξεκινά με ένα πολύ γνωστό τρέμουλο, συνήθως στη μία πλευρά του σώματος – σε ένα χέρι ή σπανιότερα σε ένα πόδι, με ένα ανεξήγητο σφίξιμο των μυών του σώματος, τη δυσκαμψία και κυρίως με μια βραδύτητα στην εκτέλεση των κινήσεων, που ονομάζεται βραδυκινησία.

Έτσι, στην αρχή τουλάχιστον της εμφάνισης των συμπτωμάτων, δεν υπάρχει άνοια και δεν υπάρχει εξασθένηση των νοητικών λειτουργιών.

Μετά από πολλά χρόνια νόσου, και κυρίως σε ασθενείς με μεγάλη ηλικία, μπορεί να εμφανιστεί και έκπτωση των ανώτερων νοητικών λειτουργιών, δηλαδή η άνοια.

Η διάγνωση

Σε ότι αφορά τη διάγνωση, αυτή γίνεται κυρίως κλινικά, εξηγεί ο κ. Κονιτσιώτης. «Ο νευρολόγος εξετάζει τα συμπτώματα που προαναφέραμε, όπως ένα τρέμουλο – συνήθως στην μια πλευρά του σώματος, μια αύξηση του μυϊκού τόνου που προκαλεί δυσκαμψία. Το απαραίτητο κλινικό σύμπτωμα είναι η ύπαρξη βραδυκινησίας, δηλαδή μειωμένης ταχύτητας εκτέλεσης των κινήσεων», επισημαίνει ο καθηγητής και προσθέτει: «Υπάρχουν επικουρικές εξετάσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διάγνωση, που όμως δεν είναι απαραίτητες για τη διάγνωση.

Συνήθως στους περισσότερους ασθενείς κάνουμε μια απεικονιστική εξέταση εγκεφάλου – συνήθως μαγνητική τομογραφία – η οποία δεν δείχνει αν υπάρχει νόσος Πάρκινσον. Βοηθά όμως να αποκλείσουμε άλλα αίτια που μπορεί να προκαλούν παραπλήσια κλινική εικόνα. Επίσης, υπάρχει και μια εξέταση πυρηνικής ιατρικής, το λεγόμενο SPECT εγκεφάλου, το οποίο μπορεί να μας δείξει πραγματικά την μειωμένη ποσότητα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο που είναι και το κύριο βιοχημικό χαρακτηριστικό της νόσου».

Αίτια και γονιδιακά

«Για το 90% των περιπτώσεων δεν γνωρίζουμε ακριβώς γιατί ξεκινάει αυτή η προοδευτική και ασταμάτητα συνεχιζόμενη καταστροφή νευρικών κυττάρων στον εγκέφαλο. Η καταστροφή των κυττάρων αυτών στην αρχή εντοπίζεται σε ορισμένες ομάδες νευρικών κυττάρων και κυρίως στα κύτταρα του εγκεφάλου που παράγουν τη νευροδιαβιβαστική ουσία ντοπαμίνη. Έτσι η νόσος Πάρκινσον, κλινικά, μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα σύνδρομο έλλειψης ντοπαμίνης. Δεν γνωρίζουμε για την πλειονότητα των περιπτώσεων τι ξεκινάει αυτή την καταστροφική διαδικασία που καταστρέφει ασταμάτητα τους νευρώνες του εγκεφάλου, ιδίως τους νευρώνες που παράγουν ντοπαμίνη» επισημαίνει ο καθηγητής αναφερόμενος στις αιτίες που προκαλούν την ασθένεια.

Τονίζει όμως, ότι υπάρχει ένα ποσοστό της νόσου που οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες, σε γονιδιακές διαταραχές που προδιαθέτουν για την εμφάνιση τα νόσου και σε πολύ λίγες περιπτώσεις, υπάρχει ένα συγκεκριμένο γονίδιο που μπορεί να προδιαθέσει την νόσο και μπορεί να υπάρξει αυτός ο γενετικός κίνδυνος. Αυτές αφορούν πολύ μικρά ποσοστά ασθενών.

Η ώρα για τον γιατρό

Το σύμπτωμα που θα οδηγήσει τον ασθενή στο γιατρό, είναι αυτό το χαρακτηριστικό τρέμουλο σε ένα χέρι ή σε ένα πόδι από τη μία πλευρά του σώματος με μία συχνότητα που εμφανίζεται κυρίως όταν ο ασθενής ξεκουράζει το χέρι ή ακουμπώντας το πόδι του σε μια καρέκλα και ο τρόμος αυτός, ονομάζεται τρόμος ηρεμίας γιατί εμφανίζεται όταν ο ασθενής δεν κάνει τίποτα και είναι σε ηρεμία. Αυτό συνήθως, είναι το πρώτο ανησυχητικό σύμπτωμα που θα οδηγήσει τον ασθενή στο γιατρό, παρόλο που δεν είναι και το πιο αναπηρικό σύμπτωμα.

Η τριάδα των συμπτωμάτων που εμφανίζεται είναι ένα αδικαιολόγητο σφίξιμο των μυών του σώματος, η δυσκαμψία και κυρίως το απαραίτητο σύμπτωμα για τη διάγνωση που είναι η βραδυκινησία.

Ο ασθενής γίνεται αργοκίνητος, οι κινήσεις του γίνονται με βραδύτητα περπατάει αργά, η φυσιολογική κίνηση των χεριών καθώς περπατάμε μειώνεται, κυρίως από τη μία πλευρά του σώματος, ο βηματισμός γίνεται με όλο και μικρότερα βήματα, όπου το πόδι δεν σηκώνεται πολύ πάνω από το έδαφος και έτσι τα βήματα μπορεί να γίνουν συρόμενα. Παρατηρείται μια κάμψη του κορμιού, καμπουριάζει λίγο προς τα εμπρός. Αυτή είναι η εξέλιξη των συμπτωμάτων που άμα βρεθεί αθεράπευτη, επιδεινώνεται συνεχώς σε βάθος χρόνου.

Οι θεραπείες σήμερα

Σε ότι αφορά τη θεραπεία της νόσου, ο κ. Κονιτσιώτης εξήγησε ότι «δυστυχώς, αυτή τη στιγμή δεν έχουμε θεραπείες που πραγματικά να επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου ή την απόλυτη διακοπή της νευροεκφυλιστικής αυτής διαδικασίας. Άρα οι θεραπείες μας είναι κυρίως συμπτωματικές και καθώς το βασικότερο βιοχημικό χαρακτηριστικό είναι η έλλειψη ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, η θεραπεία μας αποσκοπεί στην αποκατάσταση της έλλειψης αυτής, χορηγώντας σε χάπια την ντοπαμίνη που λείπει από τον ασθενή.

Είναι μια θεραπεία υποκατάστασης, η οποία έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα στους ασθενείς με νόσο Πάρκινσον, φθάνοντας να εξαλείψει σε μερικούς ασθενείς σχεδόν όλα τα κινητικά συμπτώματα, με την μικρή εξαίρεση ίσως του τρόμου που σε κάποιους ασθενείς δεν εξαφανίζεται τελείως. Σίγουρα όμως, βελτιώνεται. Έτσι στους περισσότερους ασθενείς η θεραπεία βελτιώνει θεαματικά τα συμπτώματα της νόσου με ένα πολύ εντυπωσιακό τρόπο».

Επεμβατικές λύσεις

Μετά από πολλά χρόνια φαρμακευτικής θεραπείας, αναπτύσσονται κάποια προβλήματα στην ομαλή αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Συνήθως παρατηρούνται διακυμάνσεις του θεραπευτικού αποτελέσματος, δηλαδή περίοδοι όπου το φάρμακο έχει δράση και ο ασθενής είναι καλά και περίοδοι όπου η δράση του φαρμάκου έχει τελειώσει και ο ασθενής δεν είναι καλά, ενώ μπορεί να εμφανιστούν και ανεπιθύμητες ακούσιες κινήσεις.

Όλα αυτά, αντιμετωπίζονται τώρα με τις λεγόμενες επεμβατικές θεραπείες στη νόσο Πάρκινσον, που κυρίως είναι δύο ειδών:

Η μία είναι χειρουργική εμφύτευση στον εγκέφαλο ηλεκτροδίων, σε ένα πάρα πολύ μικρό και συγκεκριμένο σημείο του εγκεφάλου που μπορεί να εντοπιστεί εξωτερικά. Τα ηλεκτρόδια αυτά χορηγούν συνεχώς ηλεκτρικό ρεύμα, αντιμετωπίζοντας πάρα πολλά από τα συμπτώματα της νόσου σε όλη τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας.

Η δεύτερη είναι η χορήγηση φαρμάκων μέσω αντλιών. Υπάρχουν αντλίες που χορηγούν συνεχώς τα φάρμακα υποδόρια και υπάρχουν αντλίες που χορηγούν τα φάρμακα συνεχώς μέσω μιας μικρής οπής, (μιας μικρής τρύπας) στο στομάχι, που λέγεται γαστροστομία και μέσα από ένα πολύ μικρό σωληνάκι χορηγείται συνεχώς φάρμακο (ντοπαμίνη) μέσω της αντλίας στο έντερο.

Και οι δύο τρόποι, τόσο η συνεχής υποδόρια χορήγηση, όσο και η συνεχής χορήγηση στο έντερο, αντιμετωπίζουν με συνεχή τρόπο τα συμπτώματα σε όλη τη διάρκεια της ημέρας, αφού η χορήγηση του φαρμάκου δεν γίνεται με διαλείποντα τρόπο με χάπια, αλλά με συνεχή χορήγηση.

Η πιο πρόσφατη εξέλιξη που περιμένουμε, είναι μια αντλία για συνεχή υποδόρια χορήγηση, για να μην γίνεται γαστροστομία στους ασθενείς.

Θεραπείες που αλλάζουν τη νόσο

Με αφορμή σειρά κλινικών μελετών που βρίσκονται σε εξέλιξη και στοχεύουν στην τροποποίηση της νόσου, ο κ. Κονιτσιώτης επεσήμανε ότι «Πράγματι, υπάρχουν αυτή τη στιγμή κλινικές μελέτες που σκοπό έχουν την τροποποίηση της νόσου και τη διακοπή της νευροεκφυλιστικής διαδικασίας. Στοχεύουν δηλαδή, στο να σταματήσουν να χάνονται νευρώνες ή να χάνονται νευρώνες με μειωμένο ρυθμό, ώστε η νόσος είτε να σταματήσει ή να καθυστερήσει σημαντικά η εξέλιξη της.

Οι θεραπείες αυτές απευθύνονται στους βασικούς μηχανισμούς που οδηγούν στον θάνατο των νευρώνων και τώρα βρίσκονται σε εξέλιξη αρκετές από αυτές.

Μια από αυτές, αναμένεται τα επόμενα 2 χρόνια.

Άρα οι ασθενείς μας θα πρέπει να περιμένουν λίγο ακόμα, προκειμένου να έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα από τις κλινικές μελέτες. Κι αν αυτά είναι θετικά, θα πρέπει να περάσουν ακόμα ένα έως δύο χρόνια. Όπως ξέρετε, κάθε κλινική μελέτη εφόσον επιβεβαιωθεί, χρειάζεται χρόνο μετά για να φτάσει στην κλινική πράξη.

Έτσι λοιπόν, θα έλεγα ότι για το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, την επόμενη διετία, δεν θα έχουμε άμεσα διαθέσιμη για κλινική χρήση κάποια από αυτές τις θεραπείες.

Είμαστε όμως αισιόδοξοι ότι μέσα στην επόμενη τουλάχιστον πενταετία, θα έχουμε μια θεραπεία για την διακοπή αυτής της νευροεκφυλιστικής διαδικασίας, γιατί έχουμε κατανοήσει τους βασικούς μηχανισμούς που οδηγούν τα κύτταρα αυτά στο θάνατο.