Φωτορύπανση ή ρύπανση τεχνητού φωτισμού ονομάζεται το φαινόμενο το οποίο σημειώνεται στον ουρανό πάνω από αστικά κέντρα και γενικά τοποθεσίες με πολλά φώτα, κατά το οποίο ο ουρανός είναι πιο φωτεινός από το κανονικό με αποτέλεσμα να υπάρχει μειωμένη αντίθεση μεταξύ των αστέρων και του φόντου του ουρανού.
Όταν μια ομοβροντία κεραυνών έριξε το ρεύμα σε όλη τη Νέα Υόρκη τη νύχτα της 13ης Ιουλίου 1977, τα φώτα των δρόμων, οι πινακίδες νέον και τα έντονα φώτα των σπιτιών και των ουρανοξυστών σκοτείνιασαν.
Και κάπως έτσι, για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, ο Γαλαξίας ήταν ορατός στον μαύρο ουρανό, με στίγματα από χιλιάδες αστραφτερά αστέρια.
«Είδα έναν (έναστρο) ουρανό από την τοποθεσία μου στο Μπρονξ, τον οποίο δεν είχα ξαναδεί και δεν έχω ξαναδεί», λέει στο CNN ο Joe Rao, μετεωρολόγος και ερασιτέχνης αστρονόμος που ζούσε στη Νέα Υόρκη τη νύχτα του μπλακ άουτ
Το φως που εκπέμπεται από πόλεις και κωμπόλεις από μη φυσικέ πηγές φωτός είναι τόσο έντονο που κάνει αόρατα τα αστέρια. Σήμερα, το 1/3 όλων των ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένου του 80% των Βορειοαμερικανών, δεν μπορεί να δει τον Γαλαξία.
Για έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων, το φυσικό σκοτάδι έχει χαθεί. Όταν τα φώτα έσβησαν το 1977, οι Νεοϋορκέζοι κατάλαβαν πόσο τους έλειπε.
Η Ευρώπη τη νύχτα – Φωτογραφία: NASA
Χάνοντας το σκοτάδι
Η φωτορύπανση επιδεινώνεται παγκοσμίως. Κατά μέσο όρο, οι ουρανοί γίνονται κατά 10% πιο φωτεινοί κάθε χρόνο παγκοσμίως, με τον ταχύτερο ρυθμό αλλαγής να καταγράφεται στη Βόρεια Αμερική.
Πολλά είδη υφίστανται τις συνέπειες. Κάθε χρόνο, έως και ένα δισεκατομμύριο πουλιά στις ΗΠΑ σκοτώνονται από σύγκρουση με κτήρια – μια παγκόσμια κρίση που επιδεινώνεται από τα έντονα φώτα, τα οποία τα αναγκάζουν τα μεταναστευτικά πτηνά να ξεστρατίζουν από τις νυχτερινές τροχιές τους. Ο μη φυσικό φωτισμός μπορεί να αποπροσανατολίσει τα έντομα και να επηρεάσει την ανάπτυξη των φύλλων των δέντρων. Μια μελέτη του 2017 διαπίστωσε ότι η φωτορύπανση αποτελεί απειλή για το 30% των σπονδυλωτών και περισσότερο από το 60% των ασπόνδυλων που είναι νυκτόβια.
Οι θαλάσσιες χελώνες που φωλιάζουν, οι οποίες που έχουν για μπούσουλα την αντανάκλαση του φωτός πάνω στο νερό προκειμένου να βγουν στον ωκεανό, αποπροσανατολίζονται από τα μη φυσικά φώτα που υπάρχουν γύρω από τις παραλίες, με αποτέλεσμα είτε να αφυδατώνονται είναι θα σκοτώνονται από θηρευτές.
«Βρήκαμε θαλάσσιες χελώνες σε φρεάτια ανελκυστήρων», λέει η Rachel Tighe, σημαίνον στέλεχος στο Sea Turtle Conservancy, μια μη κερδοσκοπική εταιρεία με έδρα τη Φλόριντα που χρηματοδοτείται από το National Fish and Wildlife Foundation. Σε αυτά τα ζώα, προσθέτει, «το εν λόγω ζήτημα προκαλεί σύγχυση και χάος».
Αλλά και οι άνθρωποι επηρεάζονται. Ενώ οι επιπτώσεις του μη φυσικού φωτός στην υγεία εξακολουθούν να διερευνώνται, μελέτες έχουν συνδέσει τη φωτορύπανση με την παχυσαρκία, την κατάθλιψη, τις διαταραχές ύπνου, τον διαβήτη και τον καρκίνο.
«Γνωρίζουμε ότι αν αρχίσετε να αλλάζετε τις θερμοκρασίες, έχετε πραγματικά βαθιές επιπτώσεις στους οργανισμούς στα οικοσυστήματα, οπότε θα φανταζόσασταν ότι αν αρχίσουμε να μπλέκουμε με τους κύκλους φωτός, μπορεί να έχουμε παρόμοιες βαθιές επιπτώσεις», δήλωσε ο καθηγητής Kevin Gaston, ειδικός φωτορύπανσης στο Πανεπιστήμιο του Exeter, στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Είμαστε όλοι τελικά εξαρτημένοι από αυτά τα πράγματα για την ίδια μας την ύπαρξη».
Εικόνα: Royce Bair
Προτάσεις
Υπάρχει ελπίς.
Σε αντίθεση με άλλα περιβαλλοντικά ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή και η αποψίλωση των δασών, το πρόβλημα της φωτορύπανσης θα μπορούσε να περιοριστεί εν μία νυκτί – σβήνοντας τα φώτα.
Το 2020, χάθηκε ο φωτισμός των δρόμων της κωμόπολης Crestone του Κολοράντο επειδή οι τοπικές αρχές δεν είχαν λεφτά να πληρώσουν λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος. Τη νύχτα, οι δρόμοι ήταν σκοτεινοί, αλλά ο ουρανός από πάνω ήταν ολοφώτεινος από αστέρια.
«Στην επόμενη συνεδρίαση (του Διοικητικού Συμβουλίου), κάποιος είπε, «Ξέρεις, μας αρέσει κάπως το σκοτάδι», εξιστορεί η Kairina Danforth, που ήταν δήμαρχος της Crestone εκείνη την εποχή. Αυτό της έδωσε την έμπνευση να διατηρήσει το φυσικό σκοτάδι. Η κωμόπολη αποφάσισε να αφήσει κλειστά τα φώτα του δρόμου.
Σύντομα, η Crestone έγινε μια από τις αρκετές -πια- κοινότητες σε ολόκληρο τον πλανήτη που αναγνωρίζονται επίσημα ως κοινότητες «Σκοτεινού Ουρανού» του DarkSky International, έναν οργανισμό που προωθεί τη μάχη κατά της φωτορύπανσης.
«Είμαστε πιθανώς η μόνη κοινότητα “Σκοτεινού Ουρανού” στον πλανήτη που τα σπίτια της δεν έχουν φώτα επειδή δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να πληρώσει τον λογαριασμό. Πλέον, η κοινότητά μας στηρίζει σθεναρά τον σκοτεινό ουρανό της», λέει ο Danforth.
Η Crestone και όσοι ζούσαν στη Νέα Υόρκης το 1977 είναι σε θέση να επιβεβαιώσουν πως ένα ολικό μπλακ άουτ επαναφέρει τ’ αστέρια αμέσως. Αλλά οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση της φωτορύπανσης δεν χρειάζεται να είναι τόσο ακραίες για να κάνουν μεγάλη διαφορά, δηλώνει ο Ruskin Hartley, διευθύνων σύμβουλος της DarkSky International.
«Οι λύσεις είναι απλές, και δεν θα χρειαζόταν να εγκαταλείψουμε τίποτε άλλο εκτός από τον φωτισμό κακής ποιότητας», λέει.
Ο Γαλαξίας μας, Εθνικό Πάρκο Μπράις Κάνιον – Εικόνα: Royce Bair
Το σλόγκαν των ειδικών σε θέματα φωτορύπανσης; «Κρατήστε το χαμηλά, κρατήστε το θωρακισμένο, κρατήστε το για πολύ». Με άλλα λόγια, βεβαιωθείτε ότι ο φωτισμός είναι χαμηλός στο έδαφος, ότι στοχεύει στην αποφυγή διαρροής φωτός προς όλες τις κατευθύνσεις και, εάν είναι δυνατόν, ότι έχει μεγάλο μήκος κύματος, που συνήθως παρατηρείται ως κεχριμπαρένιο χρώμα. Τέλος, σβήστε τα φώτα όποτε δεν τα χρειάζεστε.
Ορισμένες κοινότητες ακολουθούν τις συστάσεις του DarkSky, μετατρέποντας τον φωτισμό τους ή απλώς σβήνοντας περισσότερα φώτα. Το DarkSky International έχει συνεργαστεί με κοινότητες και φυσικά καταφύγια σε 22 χώρες προκειμένου να παράσχει υποστήριξη και να δώσει επίσημη διαπίστευση σε περιοχές που έχουν κάνει θετικά βήματα. Σχεδόν 300 περιοχές είναι πλέον διαπιστευμένες.
Το 2022, το DarkSky, σε συνεργασία με την Τσεχική Δημοκρατία, ανέπτυξε μια συζήτηση γύρω από την πολιτική της Ευρώπης για τη μείωση της φωτορύπανσης. Επεσήμανε πως «όλο το φως πρέπει να έχει σαφή σκοπό», ότι «πρέπει να κατευθύνεται μόνον όπου χρειάζεται» και ότι «δεν πρέπει να είναι εντονότερο από όσ’ χρειάζεται». Το τελικό προϊόν αυτής της συζήτησης είναι μια έκθεση που προτείνει τη χρήση των υφιστάμενων νομοθετικών πλαισίων της ΕΕ -για τη βιοποικιλότητα, την κλιματική αλλαγή και την ενεργειακή απόδοση- προκειμένου να προωθηθούν μέτρα για τον μετριασμό της φωτορύπανσης.
Από το 2000 μέχρι τον Οκτώβρη του 2022, 20 νομοθετήματα που αφορούν τον μετριασμό της φωτορύπανσης εντάχθηκαν σε νόμους 9 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με το υπουργείο Περιβάλλοντος της Τσεχικής Δημοκρατίας.
Κίνητρο στις χώρες δίνουν και τα οικονομικά οφέλη που μπορεί να έχουν. Τα ηλεκτρικά φώτα εσωτερικού και εξωτερικού χώρου καταναλώνουν το 17% με 20% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, σύμφωνα με την προαναφερθείσα έκθεση, και η μείωση της χρήσης τους οδηγεί στη μείωση του κόστους. Οι περιοχές με σκοτεινό ουρανό επωφελούνται και από τον αστροτουρισμό – μια ταξιδιωτική τάση που ανθίζει ολοένα και περισσότερο, με τους τουρίστες να ταξιδεύουν σε τοποθεσίες με χαμηλότερα επίπεδα φωτορύπανσης για να παρατηρήσουν τ’ άστρα.
«Κάτω από τ’ αστέρια είπαμε τις πρώτες μας ιστορίες. Για πολλές κοινότητες, όλα αυτά έχουν χαθεί εξαιτίας της μάστιγας της φωτορύπανσης. Μα ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να τα ανακτούν ή να τα ανακαλύπτουν από την αρχή», λέει ο Hartley.
Αλλά και άγρια ζωή επωφελείται. Το Sea Turtle Conservancy έχει μετατρέψει πάνω από 30.000 φώτα και εκτιμά πως από το 2010 μέχρι σήμερα έχει βυθίσει στο σκότος πάνω από 45 μίλια σε παραλίες στη Φλόριντα όπου φωλιάζουν χελώνες, σώζοντας δεκάδες χιλιάδες νεογνά. «Το να βλέπεις να συντελείται τόσο γρήγορα μια τόσο μεγάλη αλλαγή, σε κάνει να νιώθεις ωραία», λέει ο Tighe.
Το μέλλον
Παρά τις θετικές αλλαγές, η αναχαίτιση της φωτορύπανσης αποτελεί μια δύσκολη μάχη.
«Ακόμη και από μερικά τμήματα της ερήμου Ατακάμα, που είναι μια από τις μεγαλύτερες σε έκταση σκοτεινές περιοχές πάνω στη Γη, διακρίνεται το έντονο φως που πηγάζει από τη La Serena – μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες πόλεις της Χιλής», λέει ο Hartley.
«Πλέον δεν έχουμε την πολυτέλεια να αγνοούμε το πρόβλημα. Το μέγεθός του διατηρείται από την άγνοια και μιαν άνευ λόγου σπατάλης. Το ζητούμενο είναι να κάνουμε περισσότερους ανθρώπους να νοιαστούν γι’ αυτό;», προσθέτει.
Ο 68χρονος Rao, που ήταν 21 ετών τη νύχτα που ο Γαλαξίας μας αποκαλύφθηκε πάνω από το σπίτι του στο Μπρονξ, μόνον αισιόδοξος δεν είναι για τη μοίρα των ουρανών μας. «Πλέον αναρωτιέμαι αν σε 30, 40 χρόνια από τώρα θα είναι δυνατόν να δεις έναν σκοτεινό ουρανό. Είναι πολύ, πολύ λυπηρό», λέει.
Αλλά καθώς το κίνημα για τη διάσωση του σκοταδιού μεγαλώνει, εξακολουθεί να υπάρχει μια αμυδρή ελπίδα ότι ένα μέλλον γεμάτο αστέρια είναι δυνατό…
[Πηγή:]www.in.gr
